Lityum Bunamaya Karşı Koruyabilir Mi?

Dünya Sağlık Örgütü’ne (WHO) göre, bunama vakaları dünya çapında her yıl 10 milyon artıyor. Bu kısmen yaşlanan nüfustan kaynaklanmaktadır çünkü bunama riski yaşla birlikte artmaktadır. Bu artışla birlikte yüksek bir sağlık ve sosyal bakım maliyeti geliyor. Aslında bilim adamları, demansın başlangıcını sadece 5 yıl geciktirmenin, yaygınlığını ve ekonomik etkisini %40’a kadar azaltabileceğine inanıyor.

Demansın nedenleri hem çevresel hem de genetiktir ve bunama geliştirme riskini artırabilecek bir dizi faktör vardır. Bazı araştırmalar bipolar duygudurum bozukluğu olan kişilerin demans geliştirme riskinin daha yüksek olduğunu gösterse de, yakın tarihli bir çalışma ilginç yeni bir bakış açısı sunuyor.

Yeni bir retrospektif gurup çalışması, tedavi olarak lityum alan 50 yaşın üzerindeki kişilerde lityumun bunama riskini azaltabileceği sonucuna varıyor. Önceki çalışmalar, lityumun beyindeki Alzheimer hastalığı ile ilişkili proteinlerin üretimini bozduğunu göstermişti. Bu retrospektif çalışma ayrıca, lityum reçete edilen zihinsel sağlık koşullarına sahip kişilerin demans geliştirme riskinin daha düşük olduğunu göstermiştir. Bipolar duygudurum bozukluğu ve majör depresif bozukluğu olan kişilere reçete edilen bir ilaç olan lityuma maruz kalan kişilerin demans geliştirme olasılığının daha düşük olduğunu buldu. 

Araştırmanın sonuçları PLOS Medicine dergisinde yayınlandı. 

15 yıllık takip:

Bu araştırma için Birleşik Krallık’taki Cambridge Üniversitesi’nden araştırmacılar kişilerin elektronik klinik kayıtlarına erişti. Bunları Cambridge ve Peterborough Ulusal Sağlık Hizmeti (NHS) ikincil ruh sağlığı hizmetlerinden aldılar. Araştırmada Lityum reçete edilen 548 kişinin kayıtlarını, ilacı almayan 29.070 kişiyle karşılaştırdılar. Katılımcıların hiçbirinde başlangıçta demans yoktu ve hepsi 50 yaşında veya daha büyüktü. Ortalama yaşları 73.9 idi. Klinik kayıtlar, katılımcıların kilosu, etnik köken, diyabet, kardiyovasküler hastalık, sigara içme, medeni durum ve analizi etkileyebilecek diğer faktörler hakkında bilgi verdi. Lityum reçete edilen kişilerin yaklaşık dörtte üçünde bipolar duygu-durum bozukluğu vardı.

Lityum alan katılımcılar ortalama 4,8 yıl (1-14,9 yıl) takip edildi ve bu süre zarfında katılımcıların %9,7’sine demans tanısı kondu. Buna %6,8 Alzheimer hastalığı ve %2,6 vasküler demans dahildir. Lityum almayanlar ortalama 4,3 yıl (1-14,9 yıl) takip edildi. Bu grupta, %8,1’i Alzheimer hastalığı ve %2,6’sı vasküler demans olmak üzere %11,2’si demans geliştirdi.

Çalışma küçük olmasına rağmen, diğer faktörleri hesaba kattıktan sonra bile, yazarlar lityum kullanımının demans riskinde %44’lük bir azalma ile sonuçlandığı sonucuna vardılar. Etki en çok 1 yıldan az veya 5 yıldan fazla lityum alan kişilerde belirgindi. 

University College of London’da yaşlılık psikiyatrisi profesörü olan ve araştırmaya dahil olmayan Prof. Rob Howard: “Alzheimer hastalığında karışıklık yaratan tau proteininin anormal fosforilasyonunda yer alan glikojen sentaz kinaz veya GSK3 adlı bir enzim var. Ve lityum bu enzimin güçlü bir inhibitörüdür. Bu, lityum kullanımı ile potansiyel risk azalması arasındaki bağlantıyı gösteren ilk çalışma değil.”

Kısıtlayıcı faktörler

Yazarlar, sonuçların şaşırtıcı olmasına rağmen, daha geniş popülasyona genelleştirilemeyecekleri konusunda uyarıyorlar. Bunun birincil nedeni, çalışmadaki lityum alan kişi sayısının görece az olması dolayısıyla. Bilim insanlarını daha geniş ve daha çeşitli popülasyonlarda benzer çalışmalar yapmaya çağırıyorlar. 

Prof. Howard, yeni teşhis tekniklerinin demansın çok erken evrelerindeki insanları tanılamaya yardımcı olabileceğini söyledi. Bu, lityumun demansın başlangıcını geciktirip geciktiremeyeceğini araştıran gelecekteki araştırmalar için insanları belirlemek için kullanılabilir. Sonraki adımların “çok erken, çok hafif Alzheimer hastalığında, sadece birkaç yıl içinde hastalığın ilerlemesini yavaşlatma etkisi gösterip gösteremeyeceğinizi görmek için bir deneme” içermesi gerektiğine inanıyor ^[1]medicalnewstoday.com^[2]Öne Çıkan Görsel: Dnn87.