Pazartesi günü yerel saatle şafaktan önce Türkiye’nin güneyinde büyük ve ölümcül bir deprem meydana geldi. 7.8 büyüklüğündeki deprem şimdiye kadar Türkiye ve komşu Suriye’de 5.000’den fazla insanın ölümüne sebep oldu ve sayıların artması bekleniyor. Ayrıca onlarca yıkıcı artçı depremi tetikledi.
Neden bu bölgede depremler oluyor ve son olay ne kadar sıra dışı? İşte şimdiye kadar bildiklerimiz…
Pazartesi Günü Gerçekleşen Deprem Hakkında Ne Biliyoruz?
Türkiye’nin Gaziantep ilinin Nurdağı ilçesi yakınlarında yerel saatle 04:17’de meydana gelen deprem, Türkiye ve komşu Suriye’de yıkıma ve ölüme neden oldu. İnsanlar sallandığını Kıbrıs’tan Lübnan’a kadar hissetti.
Depremler, logaritmik bir ölçek olarak kurulan büyüklüklerine göre ölçülür. Bu, her tam sayının güçte on kat bir artışı temsil ettiği anlamına gelir. Teknik olarak bir üst sınır olmasa da, kaydedilen en güçlü deprem, Mayıs 1960’ta Şili’yi vuran 9.5 büyüklüğündeki depremdir. Bu ölçeğe göre, 7.8 büyüklüğünde bir deprem çok güçlüdür.
Ana sarsıntıdan sonra aynı bölgede meydana gelen daha küçük depremler olan onlarca yıkıcı artçı sarsıntı bölgeyi sarsmaya devam etti. 11 dakika sonra 6.7 büyüklüğünde bir artçı sarsıntı meydana geldi. Ve saat 13.00’ten sonra meydana gelen 7.5 büyüklüğünde bir deprem. Bu depremin ne olarak adlandırılacağı sismolojik bir anlambilim meselesidir. Bazı bilim insanları bunun tetiklenmiş bir deprem, bazıları ikincil bir fay üzerindeki artçı şok, bazıları da bunun “ikili” bir deprem olabileceğini söylüyor.
Türkiye bir deprem sıcak noktasında bulunuyor. National’da bir sismolog olan Yaareb Altaweel’e göre, üç tektonik levha – Arap, Anadolu ve Afrika levhaları – bu bölgede buluşuyor ve yanlarından geçip birbirlerine doğru sıkıştıkça, deprem olarak salınan sürtünme ve stres oluşturuyorlar.
University College London’da bir sismolog olan Stephen Hicks, Arap levhasının yılda yaklaşık 11 milimetre (yarım inçin biraz altında) bir hızla kuzeye doğru ilerlediğini söyledi. Anadolu levhasında oturan Türkiye bu nedenle batıya doğru sıkıştırılmaktadır.
Bu hareket, Türkiye’nin depremlerin kaynaklandığı iki ana fayı olduğu anlamına gelir: 930 mil uzunluğundaki Kuzey Anadolu Fayı ve 300 milden uzun Doğu Anadolu Fayı. Türkiye’nin en büyük depremlerinin çoğu kuzey fayından kaynaklanır ve İstanbul’un nüfus merkezinin yakınında büyük bir deprem olma potansiyeli nedeniyle en çok dikkati üzerine çekmiştir.
Ancak bunun, “en azından sismolojik izleme ağımız kurulduğundan beri – 1900’lerden beri” 7 büyüklüğünden daha büyük depremlerin olmadığı, radarın biraz altında uçan Doğu Anadolu fay kuşağı boyunca çarptığı düşünülüyor. Geçen yüzyılda bu fay boyunca büyük depremlerin olmaması, Arap levhasının kuzeye doğru hareketiyle birleştiğinde, bölgede bastırılmış bir gerginlik olduğunu gösteriyor.
Bu durumda deprem, doğrultu atımlı fay olarak bilinen, yerkabuğunda kayaların kırıldıklarında yatay olarak birbirinin yanından kaydığı bir kırılmada meydana geldi.
Bu Deprem Neden Bu Kadar Ölümcül Oldu?
Ölü sayısı birkaç faktörün sonucudur: Depremin büyüklüğü, yüzeye nispeten yakın çarptığı gerçeği ve insanların yaşadığı yere yakınlığı. Pazartesi günkü deprem, yüzeyin yaklaşık 11 mil altında meydana geldi. Bu, sismik dalgaların yüzeydeki binalara ve insanlara ulaşmadan önce çok uzağa gitmesi gerekmediği ve daha yoğun sarsıntılara yol açtığı anlamına gelir.
Altaweel, bu depremin artçılarının da büyük olduğunu ve devam etmesinin beklendiğini söyledi. Altaweel, “Şimdiye kadar yaklaşık 40 artçımız var” dedi. “Medyanın dikkatini çeken büyük olanlar” ama artçı sarsıntılar da yıkıcı olabiliyor.
Daha İyi Bina Yönetmelikleri Yardımcı Olur Muydu?
U.S. Geological Survey, bu olayla ilgili raporunda, “bazı dirençli yapılar olmasına rağmen, bu bölgedeki nüfusun deprem sarsıntısına karşı son derece savunmasız yapılarda yaşadığı” konusunda uyarıda bulundu.
USGS, donatısız tuğla duvar ve alçak beton çerçeveler kullanan binaların en büyük risk altında olduğunu vurguladı. Bu malzemeler sarsıntıyla sallanamayacak kadar serttir ve bükülme olasılığı daha yüksektir, bu da feci çökmelere yol açar.
Daha iyi bina yönetmelikleri yardımcı olabilirken, 7,8 büyüklüğündeki deprem, Türkiye’de kuzeyden farklı olarak rutin olarak bu kadar büyük sarsıntıların yaşanmadığı bir bölgede çok yoğun sarsıntılara neden oldu. Hicks, “Türkiye’nin güneydoğu kesiminde çoğu insanın yaşamı boyunca güçlü bir deprem hissetmemişti” dedi.
Bu Bölgede Gerçekleşen Depremlerin Geçmişteki Örnekleri Nelerdir?
Pazartesi günkü olayın, ülkenin kuzeydoğu kesiminde 7,8 büyüklüğünde bir depremin meydana geldiği 1939 yılından bu yana Türkiye’nin herhangi bir yerinde meydana gelen en büyük deprem olduğu düşünülüyor. Mart 1970’te, Türkiye’nin batısını vuran 7.1 büyüklüğündeki yıkıcı bir deprem, 1.000’den fazla insanı öldürdü ve 8.000’den fazla binayı yıktı.
Ve Ağustos 1999’da, 7.4 büyüklüğündeki yıkıcı bir deprem Türkiye’nin kuzeybatısını sarsarak 17.000’den fazla kişinin ölümüne ve 250.000’den fazla insanın evinden olmasına neden oldu. Bunu birkaç ay sonra 800’den fazla insanı öldüren başka bir 7.2 deprem izledi. 24 Ocak 2020’de Türkiye’nin doğusunda da 6,7 büyüklüğünde bir deprem meydana geldi. [1]“Why the Turkey earthquake was so deadly, according to science”[2]Öne çıkarılan görsel
Kaynaklar ve İleri Okuma
| ↑1 | “Why the Turkey earthquake was so deadly, according to science” |
|---|---|
| ↑2 | Öne çıkarılan görsel |
