Doğadan Gelen Şifa: Aromaterapi

Aromaterapi; tıbbi bitkilerle tedavinin özel bir dalı olup, uçucu yağların veya ana etken madde olarak uçucu yağları taşıyan bitkisel drogların kullanılmasıyla, kişinin fiziksel, zihinsel ve ruhsal durumunun ve tüm dengesinin düzeltilmesini destekleyen bir tedavi yöntemidir.

Aromaterapi yaklaşık 6000 yıllık bir geçmişe sahiptir. Aromaterapinin ilk olarak mumya yapımında eski Mısır Uygarlığı’nda kullanıldığı bilinmektedir. Aynı çağlarda, eski Çin Uygarlığı’nda da kullanıldığı görülmektedir. Aromaterapinin tedavi ve güzellik maksadıyla kullanımı ilk olarak eski Yunan medeniyetlerinde ortaya çıkmıştır. Roma döneminde ise aromaterapi, banyo sonrası masaj şeklinde kullanılmıştır.

Günümüzde kullanıldığı şekliyle modern aromaterapinin babası Fransız kimyager Dr. René-Maurice Gattefossé’dir. 1936 yılında parfümeri için uçucu yağlar ile yaptığı ilk çalışmalarında Gattefosse laboratuvarda bir damıtma işlemi sırasında elinin yanması sonucu ağrı hissetmiş ve sonra etkilenen bölgeye lavanta yağı içeren kavanozun dökülmesi sonucu ağrısının geçtiğini fark etmiştir. Daha sonra yaranın hızlıca iyileştiğini görmüş ve bunun sonucunda aromaterapi ile ilgilenmeye karar vermiştir. Askeri cerrah olan Fransız doktor Dr. Jean Valnet de 1960’lı yıllarda İkinci Dünya Savaşı’nda yaralı askerleri tedavi etmek için aromaterapiden faydalanmıştır. Dr. Valnet yara ve yanıklar için karanfil, limon ve papatya uçucu yağlarını kullanmıştır.

Avusturyalı bir güzellik uzmanı ve biyokimyacı olan Marguerite Maury, 1950 yıllarında masaj esnasında uçucu yağların kullanılması konseptini tanıtmış; İngiltere, Fransa ve İsviçre’de ilk aromaterapi kliniklerini kurmuştur. Tarihi kayıtlar uçucu yağların 14. yüzyılda salgınlar sırasında kullanıldığını göstermektedir. Aromaterapi 16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa’da oldukça popüler olarak yerini almıştır. Daha sonra 18. ve 19. yüzyıllarda bilim insanlarının
araştırmaları sonucunda tıbbi bitkilerin/uçucu yağların aktif bileşenleri de elde edilebilmiştir.

Aromaterapinin tedavide etkinliğine dair bilimsel yayınlar da gün geçtikçe artmaktadır. Aromaterapinin etkili olabilmesi için sağlık merkezlerinde, doğru oranda/dozda ve doğru uygulama şekli ile uygulanması gerekmektedir. Aromaterapi uygulayan sağlık profesyonellerinin aromaterapi eğitimi alması, sertifikalandırılması ve uçucu yağların kalitesi ve güvenliği hakkında bilgi sahibi olması önemlidir.

Aromaterapi Uygulamaları

1- İnhalasyon (Buğu/Difüzör)
2- Masaj
3- Kompres
4- Banyolar
5-Topikal Uygulamalar
6-Gargaralar ve ağız çalkalama suları

Aromaterapide Kullanılan Bazı Uçucu Yağlar

1- Çay Ağacı Uçucu Yağı (Melaleucae alternifolii aetheroleum)
Çay ağacı uçucu yağı, Avustralya’ya özgü bir bitki olan Melaleuca alternifoli’dan su buharı distilasyonu ile elde edilmektedir. Dermatit ve kronik diş eti iltihabı tedavisinde kullanımı
önerilmektedir. Aynı zamanda yara iyileşme sürecini hızlandırır. Literatürde cilt kanseri olan melanomu önlediğine dair çalışmalar bulunmaktadır. Çay ağacı uçucu yağının akarlar üzerinde etkili olduğu bilinmektedir. Sarcoptes scabiei var. hominis’e karşı Scabies
(uyuz) üzerindeki etkisi gösterilmiştir. Literatürde kısıtlı sayıda çalışmada Tinea pedis (ayak mantarı) üzerinde etkili olduğu da bildirilmiştir. Gingivitte etkisi için yapılan bir çalışmada, Streptococcus mutans’a karşı klorheksidin ile karşılaştırılmış ve etkili olduğu bulunmuştur.

2- Lavanta Uçucu Yağı (Lavandula aetheroleum)
Lavanta uçucu yağı, Lavandula angustifolia bitkisinin taze çiçekli kısımlarının su buharı
distilasyonu ile elde edilmektedir. Lavanta uçucu yağı, birçok bakteri türüne karşı etkili kuvvetli bir antibakteriyeldir. Ayrıca antiviral, antifungal, antienflamatuvar etkiler göstermektedir. Lavanta uçucu yağı antialerjen etkilidir. Bu nedenle alerji ve astımda kullanımı bulunmaktadır. Antialerjen etkisinin mast hücrelerinden histamin salınımını
azaltarak yaptığı düşünülmektedir. Bir çalışmada farelerde oluşturulan astım modelinde lavanta uçucu yağının T Helper hücre ve Muc5b gen ekspresyonunu baskılayarak alerjik enflamasyon ve mukoza hücre hiperplazisini inhibe ettiği gösterilmiştir. Bu etki nedeniyle de lavanta uçucu yağının inhalasyon yoluyla kullanılmak üzere astım için alternatif tıbbi bir ürün olarak değerlendirilebileceği bildirilmiştir. Lavanta uçucu yağı ile yapılan masajın kadınlarda premenstrüel sendrom, dismenore ve doğuma bağlı ağrılarda etkili olduğu belgelenmiştir. Yapılan çalışmalarda doğum sonrası epizyotomi yara bakımında povidon iyot yerine kullanılabileceği bildirilmiştir. İnfantil kolikte bebeklerin karnına lavanta uçucu yağı ile masajın kolik ağrısını azaltmada etkili olduğu tespit edilmiştir.

3- Okaliptus Uçucu Yağı (Eucalypti aetheroleum)
Okaliptus, 100 metre yüksekliğe kadar ulaşabilen, yaprak dökmeyen bir bitkidir. Eucalyptus globulus’un genç yapraklarından su buharı distilasyonu ve akabinde rektifikasyon ile okaliptüs uçucu yağı elde edilmektedir. Romatizmal ağrı, kas ve eklem ağrısında kullanımı mevcuttur. Yapılan bir çalışmada, total diz replasmanı sonrası 3 gün boyunca her 30 dakikada bir okaliptüs uçucu yağının inhalasyonunun, ağrıyı ve enflamatuvar yanıtları anlamlı olarak azalttığı bildirilmiştir.

4- Günlük Ağacı Uçucu Yağı/Frankincense Uçucu Yağı (Boswellia carterii aetheroleum)
Yüzyıllardır kullanılan Frankincense uçucu yağının, eski antik metinlerde yazıldığı üzere dini merasimlerde kullanıldığı görülmektedir. Eski Mısır döneminde mumyalama işleminde kullanıldığı tespit edilmiştir. Frankincense uçucu yağının antiseptik, astrenjan, skatrizan, sedatif ve romatizmada ağrıyı yatıştırıcı etkileri bilinmektedir. Uçucu yağlar arasında cilt hastalıklarında kullanılan ve en iyi cilt iyileştirici yağlardan biridir. Ciltteki enflamasyonun
giderilmesi ve dokunun yeniden şekillenmesinde umut verici bir potansiyele sahiptir.

5- Limon Uçucu Yağı (Limonis aetheroleum)
Uçucu yağın hafıza üzerinde olumlu etkisi olduğu, anksiyolitik ve antidepresan etkisi olup psikolojik ve fiziksel stresi azaltmada etkili olduğu uzun zamandır bilinmektedir.

6- Tıbbi Papatya Uçucu Yağı (Matricariae aetheroleum)
Tıbbi papatyanın anksiyolitik etkisi vardır ve uzun zamandan beri uykusuzluk problemlerinde kullanıldığı bilinmektedir. Bir çalışmada da doğum sırasında papatya uçucu yağının doğumun ilk evresinde kadınlarda anksiyeteyi anlamlı derecede azalttığı gösterilmiştir.

Adaçayı Yağı, Anason Yağı, Aynısafa Yağı, Biberiye Yağı, Çam Terebentin, Çay Ağacı Yağı, Çuha Çiçeği Yağı, Defne Yaprağı Yağı, Fesleğen Yağı, Gül Yağı, Hodan Yağı, Karabiber Yağı, Karanfil Yağı, Kekik Yağı, Kimyon Yağı, Kişniş Yağı, Lavanta Yağı, Limon Yağı, Melisa Yağı, Menekşe Yağı, Mersin Yağı, Nane Yağı, Okaliptus Yağı, PapatyaYağı, Portakal Yağı, Rezene Yağı, Sandal Ağacı Yağı, Sarımsak Yağı, Servi Yağı, Yasemin Yağı… Sayısız çeşidi olan bu yağlara sadece küçük birer örnek olarak sayabiliriz.

Aromaterapide fayda zarar dengesini kurmak önemli bir ayrıntıdır. Her ne kadar yan etkiler minimal düzeyde tanımlansa da bu tamamen zararsız oldukları anlamına gelmemektedir. O yüzden uygulayıcıların hekim olması ve ürünlerin de mutlaka konusuna hakim eczane ve ecza- cılar gözetiminde verilmesi önemli bir faktördür.

Kontakt dermatit, lokal irritasyon, fototoksisite, alerji reaksiyonlar, kokulara olan kişiye özgü duyarlılığa bağlı istenmeyen cevaplar olabilir, hekim gözetiminde kullanım arttıkça yan etki profili de daha iyi tanımlanmaktadır. Öyle ki lavanta ve çay ağacı yağına topikal kullanımla belli bir süre maruziyetten sonra iki bitkinin zayıf östrojenik ve antiandrojenik
aktivitesine bağlı reversible prepubertal jinekonasti gözlemlenmiştir. Bu etkisinden dolayı bu iki bitkinin yağı östrojen bağımlı tümörlerde kullanılmaması önerilmiştir. Literatürdeki ilk vaka olsa da bu yağların her yönüyle tamamen masum olmadığının unutulmaması gerekmektedir. ^[1]Tatlı İİ. Doğal Aromaterapötik Yağlar ile Cilt Terapisi. Türkiye Klinikleri J Cosm Dermatol-Special Topics 2012;5(4): 46-53.^[2]Tisserand R, Young R. Essential Oils Safety. 2nd ed. London: Churchill Livingstone Elsevier; 2014.^[3]Schnitzler P, Schön K, Reichling J. Antiviral activity of Australian Tea tree oil and Eucalyptus oil against Herpes
simplex virus in cell culture. Pharmazie 2001; 56: 343-347.^[4]Sabir S, et al. Pharmacological attributes and nutritional benefits of tea tree oil. Int J Biosci 2014; 5(2): 81-90.^[5]Walton SF, et al. Acaricidal activity of Melaleuca alternifolia (tea tree) oil: In vitro sensitivity of Sarcoptes scabiei var. hominis to terpinen-4-ol. Arch Dermatol 2004; 140: 563-6.^[6]Satchell AC, et al. Treatment of interdigital Tinea pedis with 25% and 50% tea tree oil solution: A randomized, placebo controlled, blinded study. Australas J Dermatol 2002; 43: 175-178.^[7]Groppo FC, et al. Antimicrobial activity of garlic, tea tree oil, and chlorhexi-dine against oral microorganisms. Int Dent J 2002; 52: 433-437.^[8]Ueno-Iio T, et al. Lavender essential oil inhalation suppresses allergic airway inflammation and mucous cell hyperplasia in a murine model of asthma. Life Sci 2014; 108(2): 109-115.^[9]Nasiri A, Mahmodi MA, Nobakht Z. Effect of aromatherapy massage with lavender essential oil on pain in patients with osteoarthritis of the knee: A randomized controlled clinical trial. Complement … Continue reading^[10]Rasool S, et al. Evaluation of the effect of aromatherapy with lavender essential oil on post-tonsillectomy pain in pediatric patients: A randomized controlled trial. Intl J Ped Otorhinolaryngol … Continue reading^[11]Henley DV, Lipson N, Korach KS, et al. Prepubertal Gynecomastia Linked to Lavender and Tea Tree Oils: N Engl J Med 2007; 356(5): 479-85^[12]Mahboubi M, Kashani LM. The anti-dermatophyte activity of Commiphora molmol. Pharm Biol 2016; 54(4):720-725.^[13]Zargaran A, et al. Potential effect and mechanism of action of topical Chamomile (Matricaria chamomilla L.) oil on migraine headache: A medical hypothesis. Med Hypotheses 2014; 83(5): 566-569.^[14]Srivastava JK, Shankar E, Gupta S. Chamomile: An herbal medicine of the past with a bright future. Mol Med Rep 2010; 3(6): 895-901.^[15]Ghiasi A, Bagheri L, Haseli A. A systematic review on the anxiolytic effect of aromatherapy during the first stage of labor. J Caring Sci 2019; 8(1): 51-60.^[16]Lee SH, Heo Y, Kim YC. Effect of German Chamomile oil application on alleviating atopic dermatitis-like immune alterations in mice. J Vet Sci 2010; 11(1): 35-41.^[17]Shoara R, et al. Efficacy and safety of topical Matricaria chamomilla L. (Chamomile) oil for knee osteoarthritis: A randomized controlled clinical trial. Complement Ther Clin Pract 2015; 21(3): … Continue reading^[18]Hashempur MH, et al. A pilot randomized double-blind placebo-controlled trial on topical Chamomile (Matricaria chamomilla L.) oil for severe carpal tunnel syndrome. Complement Ther Clin Prac 2015; … Continue reading^[19]Mohamadi Sorme F, et al. Efficacy of Matricaria chamomilla L. in infantile colic: A double blind, placebo controlled randomized trial. J Pharm Res Int 2020; 31(6): 1-11.

[cite]