Kendini, ihtiyacı olanlar için 3 boyutlu baskılı uzuvlar yapmaya adamış küresel bir ağ olan e-NABLE, yardım eli uzatmaktan fazlasını yapıp onların hayatlarını değiştiriyor. 8 yaşındaki Aidan, doğum kusuru nedeniyle sol eli parmaksız olarak dünyaya geldi. Büyürken, “yumrulu” elini vücuduna yaklaştırıp sıkıştırmadıkça bir şeyleri kavrayamadı. Evdeyken, Aidan’ın parmaklarının olmaması onu rahatsız etmiyordu. Ancak toplum içinde kolunu gizliyordu ya da hiç kolu yokmuş gibi davranıyordu.
Aidan’ın ailesi onun bu konudaki çekingenliğini anlamıştı ama oğullarına yardım edecek geçerli bir çözümleri yok diye düşünüyorlardı. Protez bir el binlerce dolara mal olurdu,cerrahi bir işlemle parmak eklenebilir, ancak bunun için Aidan’ın ayak parmaklarından birinin çıkarılması gerekirdi. Aidan’ın babası Andrew Delisle, “Çok üstünde durduğumuz bir konu değil.” dedi.
Daha sonra Şubat 2017’de Delisle, 3 boyutlu yazıcıda yapılmış protez el hakkında bir şeyler okudu. e-NABLE adlı çevrimiçi bir topluluk aracılığıyla, bir 3D yazıcıya sahip olmakla kalmayıp aynı zamanda Rockford’daki evlerinin yakınında, Aidan için eli ücretsiz olarak basmak ve monte etmek isteyen birini buldu.
Delisle, Aidan’ın bileğinin ve elinin ölçülerini eli basacak olan kişiyle paylaştı. Aidan, yeni elinin Jango Fett (“Yıldız Savaşları” ödül avcısı) renklerinde olmasını istediğini söyledi: kraliyet ve okyanus mavisi. Üç gün sonra takılma zamanı gelmişti. Delisle o an için, “Büyülü bir andı,” dedi. (Protezin avuç içindeki Jango Fett kaskının sürpriz detayını görene kadar.)
Bu yeni bir el, dedi Delisle, “Aidan’ın diğer çocuklarla uzuv farkı hakkında konuşmasına izin verdi. Bu, herhangi bir olumsuzluk olmadan uzuv farkı olan çocukların ilgisini çekmenin kolay bir yoluydu. ‘Elinin nesi var?’ yerine… daha çok… ‘Vay canına! Bu bir robot eli mi?!’”
“Yardım Eli” Vermek
3 boyutlu baskı, bulaşık makinesi parçalarından, modaya uygun giysilere kadar her şeyi yapmak için kullanılabiliyor. Ayrıca, ellerini kaybeden insanlar için protez piyasasındaki oyunun kurallarını değiştirdiği de kanıtlandı.
Bu trendin ileri gelenlerinde, ihtiyacı olanlar için 3 boyutlu baskılı el ve dirsek altı cihazları yapan 30.000 kadar gönüllüden oluşan küresel bir ağ olan e-NABLE yer alıyor. Bu gönüllü sayısına okullar, kütüphaneler, şirketler ve robotik ekiplerin yanı sıra e-NABLE’ın aktif Google+ grubunun bireysel üyeleri de dahildir. Bugüne kadar 100’den fazla ülkede 5.000’den fazla cihaz üretildi.
e-NABLE’ın kurucusu, NY’de araştırma bilimcisi ve girişimci olan Jon Schull, bu teknolojiye bir organizasyon değil, bunun yerine dev bir girişim demeyi tercih ediyor. Schull, “İşletmeler ve hükümetler gibi geleneksel kuruluşlar tarafından çözülmemiş sorunları ele alabilen bağlantılı insancıllık “olarak adlandırılan yeni bir olguya öncülük ediyoruz” dedi.
e-NABLE, ihtiyacı olan yetişkinler ve çocuklar için 3 boyutlu baskılı eller ve alt kollar yapmaya istekli gönüllülerin bir araya gelmesine yardımcı olur.
“Kendi protezinizi inşa etmek ister misiniz?” e-NABLE’ın geniş kaynakları ve topluluk gönüllüleri bu konuda da yardımcı olabilir. Cihazın türünü önerebilir, süreç boyunca size yol gösterebilir ve hatta bölgenizdeki bir 3 boyutlu yazıcıya erişmenize yardımcı olabilirler.
Peki Yazıcı Nasıl Gerçek Bir El Yapar?
Nasıl yaptığı henüz tam olarak bilinmemekle beraber öncelikle 3 boyutlu çizilmiş bir dosyaya ihtiyaç vardır. İnsanlar özel bir bilgisayar programında bunu tasarlayabilir veya başka birinin oluşturup başkalarıyla da paylaşmak için internete yüklediği bir dosyayı da kullanabilirler.
3 boyutlu yazıcı bu dosyada sağlanmış koordinatları kullanarak, sıcak plastiği eritir ve istenen parçaları katman katman oluşturmak için ekstrüde eder. Bitmiş parçalar, hırdavatçıdan alınan temel somunlar ve cıvatalar kullanılarak bir uzuv halinde monte edilebilir.
e-NABLE elleri ve cihazların maliyetinin yaklaşık 15 ABD doları plastikten ve yaklaşık 50 ABD doları malzemeden kaynaklıdır. Gerekli malzemelerin tedarik edilmesinin daha zor olduğu diğer ülkelerde, fiyat 300$’a kadar yükselebilir. Bu yine de geleneksel protez maliyetinden çok daha aza tekabül eder. Tek bir geleneksel yapay elin maliyeti 20.000$’a kadar çıkabilir.
Çoğu sigorta şirketi, bu cihazlar için ödeyecekleri yıllık limiti sınırlayarak birçok insanı bu maliyeti karşılamak zorunda bırakıyor. Çocuklar için hızlı bir şekilde toplanabiliyor. Hâlâ büyümekte olduklarından, muhtemelen 18 yaşına gelene kadar her 2 yılda bir yeni bir proteze ihtiyaç duyacaklar.
3D baskılı protezler üzerine çalışan biyomekanik profesörü PhD Jorge M. Zuniga, “Son yirmi yılda doğuştan üst ekstremite eksiklikleri veya edinilmiş travmatik amputasyonlarla doğan çocukların sayısında bir artış oldu” dedi.
Amerika Birleşik Devletleri’nde, 32.500’den fazla çocuk büyük bir pediatrik ampütasyon geçiriyor ve her yıl yaklaşık 1.500 çocuk üst uzuvlarında eksiklikle doğuyor. Zuniga, “çocuklar için özelleştirilmiş, estetik açıdan çekici, düşük maliyetli protez cihazları üretilmelidir” dedi.
e-NABLE Nasıl Gerçeğe Dönüştü?
İşbirliği, e-NABLE’ın başarısının nedenlerinden biridir ve başından beri kuruluşun temelinin bir parçası olmuştur. Jen Owen, küresel e-NABLE topluluğu tarafından geliştirilen bilgileri paylaşan bir bilgi merkezi olan Enablingthefuture.org’un kurucusudur. 2012’de Jen (aynı zamanda bir sanatçı), kendisinin ve o zamanki kocası Ivan Owen’ın (bir kukla ve aksesuar yapımcısı) “günlerimizi hayal gücümüzün bizi yeni maceralara götürmesine izin vererek geçiren iki inek” olduklarını söyledi.
Cosplay kostümleri giydiler, süper kahraman kıyafetleri içinde koşturdular ve çocuklarıyla birlikte “tuhaf” icatlar yaptılar. Bir steampunk kongresine giderken Ivan, kostümünün bir parçası olarak dev metal kukla bir el yaptı. Etkinlikte övgü dolu dönüşler aldılar. Çift,evlerine döndüğünde Ivan, YouTube’da bununla ilgili kısa bir video yayınladı. Güney Afrika’da bir ağaç işleme kazasında parmaklarını kaybetmiş olan bir marangoz bu videoyu gördü ve Ivan’la temasa geçti.
Jen, Richard’ın kendisi için en az 10.000 dolardan az mal olmayan herhangi bir yedek protez parmak bulamadığını hatırladı. Ivan’dan tek parmak için bir tasarım üzerine onunla işbirliği yapmasını istedi. İkili, çeşitli prototipler bulmak için neredeyse bir yıllarını Skype ve e-posta yoluyla çalışarak geçirdi. Jen, işbirlikleri hakkında blog yazmaya başladı, bu da Güney Afrika’daki bir annenin bir talebine yol açtı: Parmakları olmadan doğan 5 yaşındaki oğlu Liam için de bir el yapabilirler miydi?
Ivan tasarımı steampunk eli için aldı ve dört küçük metal parmak yaptı. Sonra, o ve Richard küçük çocuğa yardım edebilmek için Güney Afrika’ya uçtu. Parçaları bir araya getirmeleri tüm günlerini aldığından ve Liam’ın bunu çabucak aşacağını fark ettikten sonra Ivan, 3-D baskıyı araştırmaya başladı. Bu şekilde, Liam büyüdükçe bu tasarımın ölçeği büyütülebilir ve birkaç saat içinde basılabilirdi.
Ivan, bu tasarımın patentini almak yerine, başkalarının onu kullanabilmesi ve tasarımının üzerine değişiklik yapılabilinmesi için onu kamu malı haline getirdi. Liam ve Richard’ın “Robohand” videosu internete düştüğünde, “yanıt oldukça olumluydu,” dedi Ivan. “Birçok kişi nasıl katılabileceklerini ve yardımcı olabileceklerini sorarak geri dönüş yaptı.”
Schull biliyordu. Videoyu izleyip yorumları okuduktan sonra kendi yorumunu yaptı. İçinde, 3 boyutlu yazıcılara sahip olan veya protez ihtiyacı olan diğer kişilerin birbirlerini bulabilmeleri için bir haritaya raptiye koymaya davet etti ve bir Google + topluluğu oluşturmayı önerdi. e-NABLE yıl içinde 3.000 üyeye ulaşmıştı.
Jen, “Bunun, garajımda yaratılan aptalca bir sanat projesinden, dünyanın her yerinden binlerce insanın hayatında fark yaratan yaratıcıların küresel bir hareketine doğru büyümesini izledim” dedi.
3 Boyutlu Basılmış Bir Uzvun Yapabilecekleri ve Yapamayacakları
3 boyutlu yazıcıdan yeni çıkmış bir el veya alt kol, tıbbi bakıma erişimi olmayan kişiler için iyi bir seçenek olabilir. e-NABLE’ın tasarımları, başka seçenekleri olmayan hastalar için bir protez özelleştirmeleri gerektiğinde tıp uzmanlarına da bir başlangıç noktası gösterebilir. Ancak Ivan, “Teknolojinin mevcut haliyle, bu ibrelerin işlevleri hâlâ sınırlıdır ve enjeksiyonla kalıplanmış parçaların sağlamlığı ve dayanıklılığıyla boy ölçüşemezler” dedi. “Bunlar hayat değiştiren cihazlar değil. İnsanların denemeleri ve hayatlarında kullanıma uygun olup olmadıklarını görmeleri için kullanıma sunulan araçlar.”dedi.
e-NABLE’ın kurucu üyelerinden biri olan Zuniga, “geçiş” protezlerinin önemli bir rol oynadığı konusunda hemfikir. Zuniga, “Bir çocuk protez kullanmıyorsa ve istemiyorsa, sorun değil” diyor. “Fakat ilgisi varsa ve isterse, e-NABLE ona yardımcı olacaktır.”
Gelecek Ne Getirir?
e-NABLE sadece kısmi el ampütasyonları için değil, aynı zamanda transradial ve üst kollar için de ücretsiz çözümler sunmaya başladı. Alt ekstremite cihazlarında çalışmalar sürüyor ve Schull, grubun kapsamını görsel farklılıkları olan insanlar için dokunsal grafikler gibi diğer gönüllüler tarafından yapılabilen 3D baskılı yardımcı teknolojilere genişletmeyi umuyor.
Schull ayrıca kısa bir süre önce, küresel e-NABLE topluluğu için altyapı oluşturan ve Rochester’da lise öğrencilerine 3 boyutlu baskı ve protez yapımı eğitimi veren yerel bir programı destekleyen, kâr amacı gütmeyen bir kuruluş olan Enable Limited’i kurdu. Bu arada, e-NABLE sadece elle değil, uzun süreli bağlantılar kurmada da mükemmel gelişmelerine devam ediyor. Yaklaşık altı yıl sonra Ivan, Güney Afrikalı çocuğun ihtiyacı olduğu için Liam’a yardım etmeye devam ediyor.
Aidan’ın babası artık kendi 3 boyutlu yazıcısına sahip ve başkaları için düzinelerce el ve kol yarattı. IBM için bir saha servis teknisyeni olan Delisle, kendisi için 3 boyutlu baskı konusunda yeni bir kariyer hayal ediyor. Bu yaz 9 yaşına girecek olan Aidan, Jango Fett elini artık çok fazla takmıyor ama Delisle bunu hâlâ olumlu buluyor.
Delisle, “Bence sonunda bu durumu kabullendiği ve kim olduğu konusunda rahat olduğu için,” diyor. “Yardım ettiğimiz alıcıların tüm resimlerini görmek de yardımcı oluyor. Aidan artık yalnız olmadığını biliyor. [1]How One Organization Is Pioneering The 3-D Printed Prosthetic Revolution[2]Öne çıkarılan görsel
[cite]
Kaynaklar ve İleri Okuma
| ↑1 | How One Organization Is Pioneering The 3-D Printed Prosthetic Revolution |
|---|---|
| ↑2 | Öne çıkarılan görsel |
