Peki Ya Sizin En İyi Arkadaşınız Kim?

Yardımlaşma kavramının insanlığın ilk var olduğu zamanlara denk gelecek kadar eski bir tarihi olduğunu tahmin etmek zor değil. Ancak yardımlaşmak bizim ırkımız için bir tercih, ancak tek bir organizma gibi yaşamayı gerekli kılacak kadar aslında zor bir kavram değil. Bir arada yaşama, arkadaş edinme, yardımlaşma ve birbirine destek olarak hayatı sürdürme mekanizması oldukça gelişen, “Ortak Yaşam” kavramının gereğini başarıyla gerçekleştiren bazı canlılarla aynı evrende yaşıyoruz: Bitkiler ve mantarlar.

Fransızca symbiose, “Birbirine bağımlı veya birlikte yaşama.”, sözcüğünden alınan simbiyoz kavramının Türkçe karşılığı olarak “Ortak Yaşam” kavramı kullanılmaktadır. Birden fazla türün bir arada yaşaması anlamında, yaşam ortaklığını tarif eden simbiyoz, farklı canlı gruplarının bir arada veya bir türün diğer tür içerisinde ortaklaşa olarak birbirleri lehine ve yakın etkileşim halinde yaşamaları anlamına gelmektedir.

Mutualizm yaşam şekillerinden simbiyotik yaşamın en tipik örneklerinden biri bitki kökleri ile mycorrhizal mantar arasında meydana gelen ilişkidir. Mantar bitki köklerinin yüzey alanını arttırarak bitkinin aldığı mineral miktarını arttırır ve solunum sırasında ürettiği karbondioksit sayesinde de bitkinin fotosentezine ürün katkısında bulunur. Bunun karşılığında da mantar ihtiyacı olan karbonhidratlara kolayca ulaşabilir.

Ortak yaşam veya birlikte yaşamın, sadece karasal bitkilerde değil sucul makrofitlerde de görülebilen bir yaşam biçimi olduğunu söylemek mümkün. Özellikle su kalitesinin iyileştirilmesinde ve su kütlelerinin restorasyonunda sucul makrofitlerin bu özelliğinden faydalanılabileceği değerlendirilmektedir. Fitoremediasyon, özellikle sucul bitkilerin (emergent bitkiler, serbest yüzücü bitkiler, submergent bitkiler) ve bunların simbiyotik sistemlerinin, şehirlerdeki kirli nehir su kütlelerinden kirleticileri uzaklaştırmak ve su ekosisteminin kalitesini geri kazanmasına yardımcı olmak için önemli bir kirli su arıtma aracıdır. Bu sistemde, sucul bitkiler kendi büyümeleri ve metabolik süreçleri için suda çözünmüş azot ve fosfor gibi besinleri doğrudan emer ve yapay hasat veya diğer yöntemlerle bitki tarafından sabitlenen azot ve fosfor besinleri sudan uzaklaştırılır. Mikroorganizmaların rizosferdeki rolü ise, sucul bitkilerin gelişmiş kök sistemi, bağlı mikroorganizmalar için aerobik-anaerobik bir ortam sağlar ve mikroorganizmalar, kanalizasyondaki organik kirleticileri bozunur ve çözünür küçük moleküllere dönüştürür, bunlar bitkiler tarafından absorbe edilebilir ve kullanılabilir.

Bununla birlikte bu konudaki bazı yaklaşımlarda, su bitkilerinin maksimum arıtma verimliliğinin tam olarak uygulanamadığı düşünülmektedir. Bu nedenle, su arıtma amacına ulaşmak için çeşitli farklı su bitkilerinin konfigürasyonunu optimize etmek gerekebilmektedir. Xiao vd. (2021) tarafından yapılan çalışmada, emergent, submergent ve serbest yüzücü makrofitler tarafından oluşturulan mikrokozmos sistemleri, bitki içermeyen mikrokozmoslara kıyasla nehir ekolojik restorasyonunun etkisini önemli ölçüde arttırdığı ifade edilmektedir. Çalışmada, farklı su bitkisi türleri, kirleticilerin uzaklaştırılması açısından farklı performanslar göstermiştir. Lythrum salicaria L, Nymphaea L ve Hydrilla varticillata, (LNH) üç farklı sucul bitki grubu arasında KOİ giderimi açısından en iyi performansı gösteren birliktelik olmuştur. Lythrum salicaria L, Nymphaea L ve Vallisneria natans (Lour.), (LNV) üç farklı sucul bitki grubu arasında TN ve TP giderimi açısından en iyi performansı göstermiştir. Sonuç olarak, LNV kombinasyonu, LNH ve LNM’ye (Lythrum salicaria L, Nymphaea L ve Myriophyllum spicatum’a kıyasla nehir ekolojik restorasyonundaki en iyi grup olarak açıklanmıştır.

Bununla birlikte biyoremediasyon çalışmalarında, Iris pseudacorus gibi makrofitlerin uygun adaylar olabileceğine ilişkin çalışmalar da bulunmaktadır ^[1]https://evrimagaci.org/ortak-yasam-simbiyoz-nedir-ve-nasil-evrimlesmistir-84^[2]Mücevher, M.H. (2021). Örgütlerde simbiyotik yaşam: işbirlikçiler, sığıntılar ve asalaklar. İktisadi İdari ve Siyasal Araştırmalar Dergisi, 6(15), 172-184^[3]Brunhoferova, H.; Venditti, S.; Laczny, C.C.; Lebrun, L.; Hansen, J. Bioremediation of 27 Micropollutants by Symbiotic Microorganisms of Wetland Macrophytes. Sustainability 2022, 14, 3944. … Continue reading^[4]Xiao, H.,Jia, J., Chu, Q., Liu, L. 2021. Effect of river ecological restoration by symbiotic system of aquatic plants. IOP Conf. Series: Earth and Environmental Science 621 (2021) 012086. … Continue reading.

[cite]