Bayrak Türler

Koruma biyolojisinde bayrak tür olan  bir canlı, belirli bir bölgenin veya toplumsal bağlamda biyolojik çeşitliliğin korunmasına destek sağlamak amacıyla seçilen bir türdür. Çeşitli tanımlar yapılmıştır, ancak koruma çabalarının pazarlamasını desteklemek için stratejik hedeflere ve kavramın sosyo-ekonomik doğasına odaklanma eğiliminde olmuştur. Canlı türlerinin popüler olması, sembol ve ikon olarak görev alması ve insanları para veya destek sağlamaya teşvik etmesi gerekir. Fikrin 1980’lerde geliştirilmesinden bu yana seçilen türler arasında Siyah Gergedan, Bengal Kaplanı ve Asya Fili gibi yaygın olarak bilinen ve karizmatik olan türler yer alıyor. Başta Kuzey Amerika için bölgesel olarak önemli olan Chesapeake Mavi Yengeç’i ve Pemba Uçan Tilki’si gibi bazı türler, kültürel ve sosyal bağlama uymaktadır.

Bir canlı türünü bayrak tür olarak kullanmanın bir takım sıkıntıları vardır. Bayrak tür olan canlının soyunun tükenmesi durumunda taraflar olumsuz etkilenebilir. Bir bayrak türünün kullanılması sınırlı etkiye sahip olabilir ve bu girişim, türleri yok olmaktan korumayabilir: kaplanlar, aslanlar, filler ve zürafalar dahil olmak üzere ilk on tanınmış hayvan grubunun tümü tehlikede.

Bayrak Tür Nedir?

Bayrak tür terimi, temsil metaforuyla bağlantılıdır. Popüler kullanımda, bayrak türler bir koruma projesi veya hareketi için elçiler veya simgeler olarak görülmektedir. Coğrafyacı Maan Barua, metaforların insanların ne anladığını ve nasıl davrandığını etkilediğini belirtti; memelilerin orantısız bir şekilde seçildiğini; ve biyologların halkın koruma konusundaki bilgisini geliştirmek için dilyetisi ile ilgilenmeleri gerekiyor, diye ekledi. Bayrak türü için çeşitli tanımlamalar yapılmıştır ve bir süredir akademik literatürde bile kafa karışıklığı yaşanmaktadır. En son tanımların çoğu, kavramın stratejik, sosyo-ekonomik ve pazarlama karakterine odaklanmaktadır.

Bazı tanımlar şunlardır:

• “Hedef kitleye hitap eden bir veya daha fazla özelliğe sahip olmasından yola çıkarak daha geniş bir koruma pazarlama kampanyasının odak noktası olarak kullanılan bir tür”
• “Halkın hayal gücünü cezbeden ve insanları koruma eylemini desteklemeye ve/veya fon bağışlamaya teşvik etme yeteneğine sahip türler”
• “Koruma bilincini ve eylemini teşvik etmek için semboller ve toplanma noktaları olarak hizmet eden popüler, karizmatik türler”

Tarihsel Süreç

Bayrak tür olarak canlı türleri kavramı, koruma için türlere nasıl öncelik verileceği konusundaki tartışmalarda; 1980’lerin ortalarında popüler hale geldi. Bayrak tür konseptini kullanmak için yaygın olarak bulunan ilk referanslar, kavramın nasıl kullanıldığına hala hakim olan memeli merkezli yaklaşım tarzında, hem  Neotropik Primatlarda hem de Afrika Fillerinde ve Gergedanlarında uygulandı. Diğer taksonomik grupların üyeleri ara sıra kullanılmış olsa da, bayrak türünün kullanımına büyük vücutlu hayvanlar, özellikle memeliler hakim olmuştur. Bayrak türü projeleri, Amerikan Kel Kartalı ve Denizayısında olduğu gibi, türleri ve habitatını korumada bazen başarılı olmuştur.

Tür Seçimi

Seçilen bayrak türleri arasında Bengal Kaplanı (Panthera tigris), Dev Panda (Ailuropoda melanoleuca), Altın Aslan Tamarin (Leontopithecus rosalia), Afrika Fili (Loxodonta sp.) ve Asya Fili (Elephas maximus) bulunur. Bununla birlikte, bununla birlikte, bayrak türleri etkilemeyi umdukları kitleye göre seçildiğinden, kültürel ve sosyal bağlam doğruysa bu türler geleneksel olarak karizmatik olmayan gruplara da ait olabilir.

Daha az karizmatik ancak yerel olarak önemli türler arasında, Pemba Uçan Tilkinin Tanzanya’da bir bayrak türü olarak ve ABD’de bayrak türü olarak Chesapeake Mavi Yengecinin kullanılması yer alır.

En iyi yırtıcı olan Afrika Aslanı gibi bazı bayrak türleri kilittaşı türlerdir: Eskiden büyük otoburların popülasyonlarını kontrol eder ve tüm arazideki ekosistemleri korurdu. Bununla birlikte, aslanın bir kilittaşı türü olarak hizmet etme yeteneği, popülasyonu ve dağılımı gittikçe azalmaktadır.

WWF, kilittaşı ve biyoendikatör türler ile birlikte, tür sınıflandırma kategorisi olarak bayrak türlerini kullanır. Belirli bir bölgenin karşı karşıya olduğu koruma tehditlerini temsil etmek için öncelikli türler seçerken bunlar arasından seçim yapar. Bayrak türleri, çevresel bir özelliği (ör. bir tür veya ekosistem), nedeni (ör. iklim değişikliği veya okyanus asitlenmesi), organizasyonu (ör. STK veya devlet dairesi) veya coğrafi bölgeyi (ör. eyalet veya koruma alanı) temsil edebilir.

Bayrak türü, sosyal pazarlama, çevre ekonomisi ve koruma biyolojisi gibi birçok farklı metodolojiye göre, hedeflemeye çalıştıkları kitlenin neye değer verdiğine ve koruma bilinci, kaynak yaratma, ekoturizm tanıtımı, toplum temelli koruma ve finanse edilen araştırmaların teşviki  gibi projenin hedeflerine bağlı olarak seçilebilir. Bu, yerel topluluklar ve turistler gibi farklı hedef kitleleri hedefleyen bayrak türü seçimi için yapılan önerilerdeki farklılıklar örnek olarak verilebilir.

Yetersizlikleri

Bayrak türlerinin kullanımının bazı yetersizlikleri vardır:

• Yönetim ve koruma önceliklerini, daha fazla tehdit altındaki ancak daha az karizmatik türlerin zararına yani kendi lehlerine değiştirebilirler.
• Farklı bayrak türlerinin yönetimi çakışabilir.
• Bayrak türü olarak seçilen canlının neslinin tükenmesi, koruma paydaşlarının tutumları üzerinde olumsuz etkilere sahip olabilir.
• Bağışçılar kampanya mesajını anlamak için fazla zaman ayıramazlarsa, bağışçıların davranışları üzerinde sınırlı etkileri olabilir.

Diğer türler üzerindeki etkisini bir kenara bırakırsak, karizma, karizmatik türleri bile yok olmaktan koruyamıyor gibi görünüyor. 2018 yılında yapılan bir araştırmada tanımlanan en karizmatik on hayvan grubunun tümü yani kaplan, aslan, fil, zürafa, leopar, panda, çita, kutup ayısı, kurt ve goril, şu anda tehlikede; sadece dev panda, son derece küçük bir popülasyon ile demografik bir büyüme göstermekte. Araştırmacılar, bu hayvanların görüntülerinin yaygın olarak kullanılmasının halka hayvanların bol olduğu izlenimini verdiğini ve yüksek nesli tükenme riskini gizlediğini öne sürüyorlar. Koruma çabalarının bu belirli türler üzerinde yoğun bir şekilde odaklanmasına rağmen bu durumun hala geçerli olduğunu belirtiyorlar. Batılı olmayan bağlamlarda birkaç bayrak türünün kullanımı için önemli bir sorun, yerel topluluklarla ters düşebilmesi ve dolayısıyla iyi niyetli koruma eylemlerini riske atabilecek olmasıdır. Bu duruma ‘bayrak türü isyanı’ adı verildi ve insan-fil mücadelesinin olduğu ülkelerde Asya fili yoluyla örneklendirildi.

Başka Tipte Bayrak Türleri

Koruma bayrak türleri, örneğin mercan resifleri, yağmur ormanları gibi ekosistemler veya Serengeti veya Yellowstone gibi korunan alanlar gibi daha geniş seviyelerde kullanılabilir. Bazı yeni girişimler, belirli alanların veya türlerin koruma değerine dayalı bayrak türleri geliştirmiştir. Bunlara örnek olarak Londra Zooloji Derneği tarafından yürütülen EDGE projesi ve Conservation International tarafından yürütülen Sıcak Noktalar verilebilir. Son zamanlarda mikrobiyolojideki çalışmalar, bayrak türlerini farklı bir şekilde kullanmaya başlamıştır. Bu çalışma, mikroorganizmaların biyocoğrafyası ile ilgilidir ve belirli türleri kullanır, çünkü “dikkat çekici boyutta ve/veya morfolojiye sahip göz alıcı “bayrak türleri” en iyi dağılım göstergeleridir” ^[1]wikipedia.org