Süpernova – Bölüm 1: Yıldızlar Ölür Mü?

Bir yerde, inanılmaz bir şeyin keşfedilmeyi beklediğini düşünen insanoğlu; varoluşundan bu yana evreni anlamaya ve anlamlandırmaya çalışmıştır. Zor bir bulmaca olan evren, çözülmeyi bekleyen binlerce gizeme sahiptir. Yıldızlar ise bu bilmecenin en kilit noktasıdır. Çünkü bu gezegendeki tüm canlılardaki her karbon atomu, ölmekte olan bir yıldızın kalbinde üretilmiştir. Nasıl mı?

Süpernova Nedir?

Nova kelimesi, Latince’de yeni anlamına gelir. Süper kelimesi ise süpernovayı, parlaklığı daha düşük olan normal bir novadan ayırır. Evrenin en etkileyici havai fişek gösterilerinden biri olan Süpernova, enerjisi biten büyük yıldızların şiddetle patlamasıdır. Bu patlamaların  şiddeti o kadar yüksektir ki,  patlama sırasında açığa çıkan enerji sebebiyle galaksilerin tamamının saçtığı ışıktan daha parlak bir ışık topu oluşabilir. Öyle ki, bir süpernovanın parlaklığı Güneş’in parlaklığının yüz milyon katına varabilir.  Süpernova patlamaları, evrendeki en görkemli yok oluş biçimidir. Yaşamı oluşturacak elementlerin uzaya saçılmasını sağlayan bu yok oluş, varoluşu da tetikler. Bir yıldızın hayal edebileceğiniz en vahşi ölümü, aynı zamanda etrafımızda gördüğümüz her şeyin de doğumunu başlatır.

Süpernova Nasıl Oluşur? 

Süpernova,  bir insanın görüp görebileceği en büyük patlamadır. Son derece parlak ve güçlü olan bu yıldız patlamaları, diğer galaksiden dahi görülebilir. En basit tabir ile ifade edecek olursak, süpernova bir yıldızın son nefesidir.

Bir yıldızın süpernovaya dönüşebilmesi için Güneş’in kütlesinin en az beş katı büyüklüğünde olması gerekir. Büyük yıldızlar merkezlerinde veya çekirdeklerinde büyük miktarda nükleer yakıt yakarlar. Bu faaliyet tonlarca enerji üreterek merkezlerinin sıcak olmasını sağlar. Isı basınç oluşturur ve bu basınç da gazdan oluşan yıldızı bir arada tutarak çökmesini önler.  

Yıldızın yakıtı bittiğinde soğumaya başlar. Bu soğuma  ise basıncın düşmesine neden olur. Nihayetinde yerçekimi kazanır ve yıldız aniden çöker. Çökme o kadar hızlı gerçekleşir ki yıldızın dış kısmının patlamasına sebep  olan muazzam şok dalgaları oluşur. Bu çökme beraberinde  çok yoğun bir çekirdek ve bulutsu adı verilen genişleyen bir sıcak gaz bulutu bırakır. Güneş’in yaklaşık 10 katı büyüklüğündeki bir yıldızın başlattığı süpernova, sonunda kara deliğe dönüşür.

İkinci bir tür süpernova ise, iki yıldızın birbirinin etrafında döndüğü ve bu yıldızlardan en az birinin Dünya büyüklüğünde bir beyaz cüce olduğu sistemlerde meydana gelir. Beyaz cüce,  yaşamının son evresindeki soğuk yıldızlardır. Bir beyaz cüce yakındaki daha büyük bir yıldızdan çok fazla materyal çektiğinde veya  diğeriyle çarpıştığında patlar.

Süpernova Ne Sıklıkla Oluşur? 

Süpernovalar, oldukça seyrek meydana gelmektedir. Ne zaman ve nerede bir  süpernova patlamasının olacağını önceden tahmin etmek oldukça zordur. Ayrıca süpernova patlamaları nadir gerçekleşen olaylar olduğu için gözlemleyebilmek için uzayın çeşitli bölgelerinden sürekli izlenmesi gerekir.   Astronomlar, Samanyolu gibi bir galakside her 25 ila 100 yılda bir süpernova patlaması meydana geleceğini tahmin etmektedir. Ama teleskobun icadından önce 1604’te görülen Kepler’in Yıldızı’ndan beri kendi galaksimizde bir süpernovaya tanıklık edemedik. Belki başka patlamalar olmuş olsa bile galaksimizdeki toz bulutları tarafından perdelenmiş olabilir. 
Gökyüzüne ve yıldızlara her baktığımızda bir an görebildiğimizi sandığımız o büyük bilinmez evren… Sorular da cevaplar da içinde saklı… Tek bir soru ya da tek bir cevap yok… Çünkü: “Hepimiz birbirimize biyolojik olarak, Dünya’ya kimyasal olarak, Evren’e atomik olarak bağlıyız. Evrenin içerisindeyiz, Evren de bizim içimizde.” ^[1]“Süpernova: Oluşumu, özelliği, tarihi ve çeşitleri”  https://ungo.com.tr/^[2]“Süpernova Nedir? Nasıl Oluşur?”  https://muhendistan.com/^[3]“Süpernova Nedir? Süpernova Patlaması Nasıl Oluşur?” https://bilgidali.net/^[4]Öne Çıkan Görsel: Galaxy NGC 7331 – Supernova SN2014C