Dopaminin Tek Bir Dozu Bile Fareleri Düşler Ülkesine Göndermeye Yeterli

Geçmişte, REM^[1]REM: Rapid Eye Movement ve non-REM uykuları arasındaki geçiş tamamen bir sırdı. Fareler üzerinde yapılan son çalışmalara göre hızlı bir dopamin artışı, bir fareyi, uykunun rüyalarla dolu aşaması olan REM aşamasına geçişini tetikleyebilir. Gece uykusunda insanlar, uykunun aşamaları olan non-REM ve REM uykusu arasında geçiş yaşarlar.

Oysaki Harward Tıp Fakültesi nörologlarından olan ve aynı zamanda uyku araştırmaları yapan Thomas Scammel bu geçişlere neden olan şeyin oldukça gizemli olduğunu söylüyor. Ayrıca Scammel, uyku geçişleri arasında bir tetikleyici olduğunu da belirtiyor. Doğal olarak bu geçişleri anlamak uyku bozukluklarını tedavi etmenin yollarını açabilir.

Fare beyninin, ventral tegmental bölge^[2]Ventral tegmental bölge: orta beyinde, dopamin salgılayan, uyarılınca haz duyguları yaratan, içindeki dopaminerjik nöronlarla öğrenme, motivasyon ve ilaç bağımlılığında önemli rol … Continue reading adı verilen bir bölümünde bulunan belirli nöronlar, hareket ve öğrenme ile bağlantılı bir molekül olan dopamini dışarı pompalayabilir. Bu hücreler, beynin derinliklerinde duygularla yakından bağlantılı iki badem şeklinde bir yapı olan amigdalaya dopamin iletebilir.

Japonya Tsukuba Üniversitesi’nden sinirbilimci Takeshi Sakurai ve meslektaşları, dopaminin tam olarak ne zaman ve nerede salındığını bildirebilen moleküler bir sensör kullanarak, farelerin non-REM uykudan, REM uykusuna geçmeden hemen önce amigdalada dopamin seviyelerinin yükseldiğini gördüler.

Daha sonra araştırmacılar, optogenetik^[3]Optogenetik : Lazerlerle birlikte Genetik tekniklerin kullanılması tekniklerle dopamin üreten sinir hücrelerini kontrol ederek fareleri REM aşamasına zorladılar. Ve böylelikle fareler REM uykusundayken beyinlerinin lazer ile uyarılan vetral tegmental bölgesindeki nöronlar amigdalaya dopamin salgıladı. İki örneklem grubu içeren çalışmada, lazerlerle uyarılmayıp dopamin salgılanması istenmeyen farelere karşın optogenetik yöntemle uyarılan farelerin REM uykusuna geçişleri ortalama olarak 2 dakika kısaldı. Bu hücrelerin her yarım saatte bir uyarılması, farelerin toplam REM uykusu miktarını arttırdı.

Yapılan ek deneyler, bu dopamin üreten sinir hücrelerinin narkolepsi^[4]Narkolepsi: normal dışı zamanlarda uyku hali ve ani uyku atakları ile tanımlanan kronik bir uyku hastalığıdır. yönlerinde de rol oynayabileceğini düşündürmektedir.

Sonuçlar, farelerde REM için bir tetikleyiciyi netleştirmeye yardımcı olduysa da Sakurai, insanlarda benzer bir şeyin olup olmadığının bilinmediğini söylüyor. Daha önceki araştırmalarda insanların amigdalalarındaki sinir hücrelerinin REM uykusu sırasında aktif olduğu bulunmuş ve bu da beyin yapısı için bir role işaret ediyor.

Tabii akıllarda henüz cevabı olmayan bir çok soru var; Scammell, insanlarda dopamin seviyelerini değiştiren ilaçların^[5]Seçiçi selektif veya selektif olmayan dopamin geri alım inhibitörleri grubu dahil olmak üzere REM uykusu ve katapleksi üzerinde büyük etkilerinin olmadığını söylüyor. Ancak bu ilaçların tüm beyni etkilediğine ve yeterince seçici olmamalarının mümkün olduğuna dikkat çekiyor. Yine Scammel’in aklındaki sorulardan biri de bunun insanlara nasıl uygulanacağı oldu ^[6]E. Hasegawa et al. Rapid eye movement sleep is initiated by basolateral amygdala dopamine signaling in mice. Science. Vol. 375, March 4, 2020, p. 994. doi: 10.1126/science.abl6618.^[7]Öne Çıkan Görsel: WikiPedant – commons.wikimedia.org.

DOI: scientiaturcica.com/10.5922/SCITUR.2022.021