Pandeminin Solisti: Porsuk Serçesi

Halen daha devam eden ve 2019 yılı itibari ile hayatımıza giren COVID-19 pandemisi hayatlarımızın sıradan gidişinde birtakım mecburi değişiklikleri meydana getirdi. Bizlere başka türlü de yaşamın mümkün olduğunu hatırlatan ve alışkanlarımıza yeni soluklar getirmemizi mecbur kılan pandemi, olumlu ya da olumsuz etkileriyle bizlere pek çok şeyi yanlış yaptığımızı gösterdi. Sanılanın aksine bu süreç sadece bizleri değil bütün canlılığı, farklı şekillerde etkiledi.

COVID-19’dan etkilenen canlılardan biri ise: Kuşlar. Hayatlarımızda güzel sesleriyle yer edinen kuşlar, pandemiden olumlu yönde etkilenenler arasında. Science dergisinde yayımlanan bir çalışma, San Francisco’daki kuşların pandemi yasaklarıyla oluşan sessizlikte farklı öttüğünü ortaya koydu.  ABD’nin San Francisco şehrinin kırsal ve kentsel alanlarında  yapılan araştırma, COVID-19 kapanmasıyla birlikte trafik sesindeki azalmanın ve yarım yüzyıldır görülmeyen seviyelere düşürülmesinin, ötücü kuşlar (Passeriformes) takımından  bir kuş olan Porsuk Serçesi (Zonotrichia leucophrys)’nin ses frekansında bir kaymaya yol açtığını buldu. COVID-19 pandemisini kontrol altına almak için alınan önlemler kapsamında motorlu araç trafiğini bariz bir şekilde azaltmak, hayatta kalmak ve üremek için sesine  güvenen hayvanlar üzerindeki işitsel baskıları potansiyel olarak hafifletti. Bahar aylarında eyalet çapında  uygulanan sokağa çıkma yasağı sonucu trafiğin azalmasıyla birlikte gürültü seviyesindeki azalış, sahneyi kuşlara bıraktı. Yapılan araştırmada, 2015 ve 2016 Nisan – Haziran aylarında toplanan pandemi öncesi veriler ve  2020 yılının Nisan-Mayıs aylarında aynı sitelerde yapılan kayıtlar karşılaştırıldı. Daha sonra bu verilere  destek sağlamak adına bölgedeki Porsuk Serçesi seslerine ilişkin uzun vadeli çalışmalardan yararlanılarak, önceki on yılda aynı kentsel ve kırsal alanlardan toplanan verilere ek karşılaştırmalar yapıldı. 

Kentsel ve kırsal alanların her ikisinde de gürültü seviyelerinde farklılıklar sergilenirken, kentsel sesler, özellikle daha fazla trafik akışıyla oluşan düşük frekanslarda daha fazla ses enerjisi sergiler. “Lombard Etkisi” olarak bilinen gürültülü ortamlarda sesin şiddetinin arttırılması eğilimine, gürültü seviyesinin daha yüksek olduğu bölgelerde üreme alanlarını tutan kuşların gürültüye ortak bir tepki olarak  daha yüksek genlikli ötmesi örnek verilebilir. Erkekler ayrıca şehirlerdeki trafiğin olduğu yüksek enerjili, düşük frekanslı gürültüye sahip bölgelerde daha yüksek minimum frekanslı sesler üretir. Karşılaştırmaların nihayetinde ise Porsuk Serçelerinin artık çok daha düşük bir sesle öttüğü, çok daha düşük notalar çalabildikleri ve böylelikle erim alanlarının genişleyip, genel performanslarının arttığı sonucuna ulaşılmış. Yayımlanan çalışmaya önderlik eden ve Tennessee Üniversitesi’nde davranışsal ekolog olan Elizabeth Derryberry, “Bir partide bağırdığınız zaman, sesiniz en iyi haliyle çıkmaz” diyerek bu durumun kuşlarda da benzer olduğunu belirtiyor. Gürültü kirliliğin azalmasıyla, “Daha güzel ötmeye ve kulağa daha çekici gelmeye de başladılar. Daha iyi rekabet ediyorlardı ve dişiler için kulağa daha iyi eşler gibi geliyorlardı.” Porsuk Serçesi’nin ötüşü,  kapanma öncesiyle karşılaştırıldığında  iki kat uzaktan duyulabiliyormuş. Anektodsal raporlara bakıldığında, kuş seslerinin insanlara daha dikkat çekici geldiği aktarılmış. Çalışmanın yazarlarına göre araştırma, kuşların değişen ortamlara ne kadar hızlı adapte olduğu ve  gürültü kirliliğini dizginlemede uzun vadeli çözümler bulunmasıyla birlikte tür çeşitliliğin artması gibi başka olumlu sonuçlara  da yol açabileceğini öne sürüyor.

“Bazen bir kuş sesi bile hayatın yaşamaya değer, alınan her nefesin ümit dolu olduğunu hatırlatmaya yeter. Bazen hiç beklenmedik bir zamanda bir kuş sesi yeter…” Önce Buket Uzuner’e, sonra E-bird sitesi üzerinden “Porsuk Serçesi”nin sesine kulak verelim. Kim bilir, belki de aynı şeyleri anlatıyoruzdur.^[1]Derryberry E.P., Phillips J.N., Derryberry G.E., Blum M.J. & Luther D. (2020). Singing in a silent spring: Birds respond to a half-century soundscape reversion during the COVID-19 shutdown. DOI: … Continue reading^[2]Zaloğlu, O. (2020). San Francisco’daki Kuşlar, COVID-19 Yasaklarıyla Oluşan Sessizlikte Farklı Ötmeye Başlamış. https://popsci.com.tr/^[3]Lau, P. (2008). The Lombard Effect as a Communicative Phenomenon. UC Berkeley Phonology Lab Annual Report.^[4]https://ebird.org/species/ewcspa1^[5]Öne Çıkan Görsel: Wolfgang Wander – http://www.pbase.com/image/83910026

DOI: scientiaturcica.com/10.5922/SCITUR.2022.008