Enzimler canlı hücrelerde gerçekleşen tüm biyokimyasal reaksiyonları hızlandıran biyokatalizörlerdir. ‘Enzim’ kelimesi ilk olarak Alman fizyolog Wilhelm Kühne tarafından 1878’de mayanın şekerlerden alkol üretme kabiliyetini tanımlarken kullanılmış ve Yunanca en (içeride) ve zume (maya) kelimelerinden türetilmiştir.
İnsanoğlu tarihin çok eski çağlarından beri doğada bulunan enzimler peynir üretiminde, bira, şarap ve sirke gibi gıda ürünlerinin üretiminde ve deri, çivit, keten gibi ürünlerin imalatında kullanmıştır. Deneme-yanılma veya gözleme dayalı veriler sonucu uygulanan bu süreçlerin dayandığı mekanizma, kendiliğinden büyüyen mikroorganizmalar tarafından üretilen enzimlerin veya buzağıların işkembesi veya papaya meyvesi gibi ilave edilen müstahzarlarda bulunan enzimlerin meydana getirdiği biyokimyasal reaksiyonlardır. Bu çağlarda enzimler, saflaştırılmadan ve iyi bir şekilde karakterize edilmeden kullanılmıştır.
Enzimler canlı bir hücreden ekstrakte edildiğinde uygun reaksiyon şartları sağlanırsa in vitro diğer bir deyişle canlı hücre dışında da çalışma yeteneğindedir. Bu durumun keşfedilmesi, enzimlerin birçok biyoteknolojik süreçte kullanılmasının önünü açan, biyoteknoloji biliminde devrim niteliğinde bir gelişme olmuştur. Günümüzde birçok enzim ticari olarak üretilmektedir. Örneğin enzimler; gıda sektöründe tatlandırıcı üretiminde, fermantasyonda, sağlık sektöründe doğrudan tedavide, antibiyotik modifikasyonunda, çamaşır ve bulaşık deterjanı gibi temizlik maddelerinde yağ, protein, karbonhidrat gibi kirlerin parçalanmasında, farklı ekosistemlerde bulunan çevre için toksik maddelerin degredasyonunda, adli ve klinik tıp uygulamalarında teşhis ve tanıda, biyoteknolojik araştırmalarda rekombinant DNA teknolojisi uygulamalarının neredeyse her basamağında ve daha sayısız birçok alanda kullanılmaktadır. Her geçen gün kullanım alanları genişlemektedir. Bu noktada önümüzdeki günlerde dünya ve ülke ekonomisinde enzim üretiminin çok daha önemli bir konu olacağı aşikardır.
Dünya enzim pazarının 2020’de ortalama 8.919.8 milyon dolarken 2020-2027 tahmin döneminde %6.4’lük bir büyüme ile 2027’de 13.815.2 milyon dolara büyümesi beklenmektedir. Ticari olarak üretilen enzimlerin neredeyse kullanılmadığı hiçbir sektör kalmamıştır. Özellikle modern biyoteknolojide meydana gelen bilimsel buluşlarla birlikte, mikrobiyal suşların kullanıldığı enzimlerin üretilmesini hedefleyen fermantasyon proseslerinin geliştirilmesi, enzimlerin saflaştırılması, biyokimyasal özelliklerinin karakterize edilmiş müstahzarlar olarak büyük ölçekte bile üretilmesi mümkün olmuştur. Ayrıca rekombinant gen teknolojisinin uygulanması enzim üretim süreçlerini daha da iyileştirerek daha önce üretimi mümkün olmayan enzimlerin ticarileştirilmesini sağlamıştır. Yine protein mühendisliğinde yaşanan baş döndürücü gelişmeler farklı mutasyonlarla var olan enzimlerin özelliklerinin iyileştirilmesinin veya enzimlere yeni reaksiyonları katalizleme yeteneğinin kazandırılmasının önünü açmıştır.
Önümüzdeki günlerde yeni bilimsel verilerin ışığında ve geliştirilen metodlar sayesinde enzimler yaşamın her alanında daha da fazla kullanılacaktır ve endüstriyel enzimler dünya ekonomisine yön verecek en önemli parametrelerden biri olacaktır. Maalesef ülkemizin sahip olduğu araştırmacı potansiyeline rağmen ihtiyaç duyulan neredeyse tüm enzimler yurtdışından temin edilmektedir. Mustafa Kemal Atatürk’ün dediği gibi “Bir ulusun asker ordusu ne kadar güçlü olursa olsun, kazandığı zafer ne kadar yüce olursa olsun, bir ulus ilim ordusuna sahip değilse, savaş meydanlarında kazanılmış zaferlerin sonu olacaktır. Bu nedenle bir an önce büyük, mükemmel bir ilim ordusuna sahip olma zorunluluğu vardır.” Bu konuda ülkemizin varlığını koruması, bilimsel dünyada hak ettiği yere gelmesi ve ekonomik rekabet gücünün arttırılabilmesi için bilim insanlarına ve bilim insanı olmayı hedefleyen genç araştırmacılara büyük bir sorumluluklar düşmektedir.
Nasıl Atıf Yapılır:
[cite]
