Yapay zeka (AI), hastalıkları teşhis etme ve tedavi etme şeklimizde devrim yaratmaya hazırlanıyor. Depresyon için özellikle yararlı olabilir çünkü daha doğru teşhisler koyabilir ve hangi tedavilerin işe yarama olasılığının daha yüksek olduğunu belirleyebilir.
Yaklaşık %20’miz hayatımız boyunca en az bir kez depresyon geçireceğiz. Dünya çapında 300 milyon insan şu anda depresyon yaşıyor ve 1,5 milyon Avustralyalının herhangi bir zamanda depresyona girmesi muhtemeldir.
Bu nedenle depresyon, Dünya Sağlık Örgütü tarafından dünya çapında sağlık sorunlarına en büyük katkıda bulunan tek faktör olarak tanımlanıyor.
Peki yapay zeka tam olarak nasıl yardımcı olabilir?
Depresyonu fark etmek zor olabilir
Sıklığına rağmen depresyonun teşhis edilmesi zordur. Pratisyen hekimler sadece vakaların yarısından azında depresyonu doğru bir şekilde tespit edebiliyor.
Bunun nedeni, depresyon için tek bir testin bulunmamasıdır. Doktorlar teşhis koymak için kendileri tarafından bildirilen semptomları, anketleri ve klinik gözlemleri kullanırlar ancak depresyon belirtileri herkeste aynı değildir.
Bazı insanlar daha fazla uyurken bazıları daha az uyuyabilir. Bazı insanlar aktivitelere karşı enerjiden ve ilgiden yoksundur, bazıları ise üzgün veya sinirli hissedebilir.
Depresyon tanısı doğru şekilde konmuş kişiler için konuşma terapisi, ilaçlar ve yaşam tarzı değişikliği gibi çeşitli tedavi seçenekleri mevcuttur. Ancak tedaviye yanıt her kişi için farklıdır ve hangi tedavilerin işe yarayıp hangilerinin işe yaramadığını önceden bilmenin bir yolu yoktur.
Yapay zeka, bilgisayarları insanlar gibi düşünmeleri için eğitiyor ve özellikle insana benzer üç davranışa odaklanıyor: Öğrenme, akıl yürütme ve kendi kendini düzeltme (zaman içinde performansı iyileştirmek ve ince ayar yapmak için).
Yapay zekanın bir dalı; bilgisayarları öğrenmesi, verilerdeki kalıpları bulması ve insanlardan rehberlik almadan veriye dayalı tahminler yapması için eğitmek olan makine öğrenimidir.
Son yıllarda, teşhis edilmesi ve tedavisi zor olabilen depresyon gibi hastalıklara yapay zeka uygulayan araştırmalarda artış yaşandı.
Şu ana kadar ne bulundu?
Bilim insanları ChatGPT teşhislerini ve tıbbi önerilerini gerçek hayattaki doktorlarınkilerle karşılaştırdı ve şaşırtıcı sonuçlar elde etti. Depresyon şiddeti, cinsiyet ve sosyoekonomik durumları farklı olan kurgusal hastalar hakkında bilgi verildiğinde ChatGPT çoğunlukla konuşma terapisini önerdi. Buna karşılık doktorlar antidepresan önerdi.
ABD, İngiltere ve Avustralya kılavuzları, ilaç tedavisinden önce ilk tedavi seçeneği olarak konuşma terapisini önermektedir.
Bu, ChatGPT’nin klinik yönergeleri takip etme olasılığının daha yüksek olabileceğini, oysa pratisyen hekimlerin antidepresanları aşırı reçeteleme eğiliminde olabileceğini gösteriyor.
ChatGPT ayrıca cinsiyet ve sosyoekonomik önyargılardan da daha az etkileniyor; doktorların erkeklere, özellikle de mavi yakalı işlerde çalışanlara antidepresan yazma olasılığı istatistiksel olarak daha yüksek.
Depresyon beyni nasıl etkiler?
Depresyon beynin belirli kısımlarını etkiler. Yapılan bir araştırma, depresyondan etkilenen beyin bölgelerinin farklı insanlarda son derece benzer olduğunu gösterdi. Öyle ki, sadece MR taramalarındaki bu beyin yapılarına bakarak bir kişinin depresyonda olup olmadığını %80’in üzerinde bir doğrulukla tahmin edebiliyoruz.
Gelişmiş yapay zeka modellerini kullanan diğer araştırmalar bu bulguyu destekledi ve beyin yapısının yapay zeka tabanlı teşhis için yararlı bir yön olabileceğini öne sürdü.
Dinlenme halindeki beyin fonksiyonuna ilişkin manyetik rezonans görüntüleme (MRI) verilerini kullanan çalışmalar da depresyonu %80’den fazla doğru şekilde tahmin edebiliyor.
Bununla birlikte, MRI’dan gelen fonksiyonel ve yapısal bilgilerin birleştirilmesi en iyi doğruluğu sağlar ve vakaların %93’ünden fazlasında depresyonu doğru şekilde tahmin eder. Bu, depresyonu tespit etmek için yapay zekaya yönelik çoklu beyin görüntüleme tekniklerinin kullanılmasının ileriye yönelik en uygun yol olabileceğini düşündürmektedir.
MRI tabanlı yapay zeka araçları şu anda yalnızca araştırma amacıyla kullanılıyor. Ancak MRI taramaları daha ucuz, daha hızlı ve daha taşınabilir hale geldikçe bu tür teknolojilerin yakında doktorunuzun araç setinin bir parçası haline gelmesi ve teşhisin iyileştirilmesine ve hasta bakımının iyileştirilmesine yardımcı olması muhtemeldir.
Zaten sahip olabileceğiniz teşhis araçları
MRI tabanlı yapay zeka uygulamaları umut verici olsada, depresyonu tespit etmenin daha basit ve daha kolay bir yöntemi tam anlamıyla elimizde olabilir.
Akıllı saatler gibi giyilebilir cihazların depresyonu tespit etme ve tahmin etme yetenekleri araştırılıyor. Akıllı saatler özellikle faydalıdır çünkü kalp atış hızı, adım sayısı, metabolizma hızı, uyku verileri ve sosyal etkileşim gibi çok çeşitli verileri toplayabilirler.
Depresyonu değerlendirmek için giyilebilir cihazların kullanılmasıyla ilgili şimdiye kadar yapılan tüm çalışmaların yakın zamanda gözden geçirilmesi, depresyonun %70-89 oranında doğru şekilde tahmin edildiğini ortaya çıkardı. Yaygın olarak kullanılıp günün her saatinde giyildikleri için bu araştırma, giyilebilir cihazların normalde toplanması zor olabilecek benzersiz veriler sağlayabileceğini öne sürüyor.
Bununla birlikte, birçok kişi tarafından erişilemeyen akıllı cihazların önemli maliyeti de dahil olmak üzere bazı dezavantajlar da vardır. Diğerleri arasında, akıllı cihazların farklı ırklardan olan insanlardaki biyolojik verileri tespit etme yeteneğinin sorgulanması ve çalışma popülasyonlarındaki çeşitlilik eksikliği yer alıyor.
Araştırmalar ayrıca depresyonu tespit etmek için sosyal medyaya yöneldi. Bilim insanları yapay zekayı kullanarak, sosyal medya platformlarındaki gönderilerimizin ve topluluk üyeliklerimizin dilinden depresyonun varlığını ve şiddetini tahmin ettiler.
Kullanılan belirli kelimeler, hem İngilizce hem de Arapçada %90’a varan başarı oranlarıyla depresyonu tahmin ediyordu. Kullandığımız emojilerden depresyonun erken evreleri de başarılı bir şekilde tespit edildi.
Tedaviye yanıtların tahmin edilmesi
Birçok çalışma, antidepresan tedavi yanıtının yalnızca elektronik sağlık kayıtlarından %70’in üzerinde doğrulukla tahmin edilebileceğini buldu. Bu, doktorlara ilaç bazlı tedavileri reçete ederken daha doğru kanıtlar sağlayabilir.
Antidepresan denemelerindeki insanlardan elde edilen verileri birleştiren bilim insanları, ilaç almanın belirli hastaların depresyondan kurtulmasına yardımcı olup olmayacağını tahmin etti.
Yapay zeka, depresyonun tanı ve tedavisinde önemli umut vaat ediyor ancak son bulguların tanı aracı olarak kullanılmadan önce doğrulanması gerekiyor. O zamana kadar MRI taramaları, giyilebilir cihazlar ve sosyal medya, doktorların depresyonu teşhis etmesine ve tedavi etmesine yardımcı olabilir. [1]“The Future of Depression Diagnosis Is Already Here, Expert Says” yazısından çevrilmiştir.
[cite]
Kaynaklar ve İleri Okuma
| ↑1 | “The Future of Depression Diagnosis Is Already Here, Expert Says” yazısından çevrilmiştir. |
|---|
