Beynin sol ve sağ tarafları vücuttaki farklı işlevleri kontrol eder. Bununla birlikte, beynin her iki tarafının da kişiliği ve davranışı belirleyebileceğine dair kanıtlar sınırlıdır.
Bazı insanlar, bir kişinin nasıl düşündüğünü ve davrandığını belirleyenin sol beyin veya sağ beyin olduğuna inanır.
Bu yazıda, bu iddianın ardındaki gerçeği ve yanlışlığı araştırıyoruz. Sol ve sağ beynin işlevleri ve özellikleri hakkında daha fazla bilgi edinmek için okumaya devam edin.
Beyin nasıl çalışır?
Beyin; düşünce, duyusal algı ve fiziksel eylem dahil olmak üzere tüm bedensel süreçleri kontrol eden karmaşık bir organdır. Sadece 3 kilo ağırlığında olmasına rağmen, insan beyni 100 milyar nöron ve 100 trilyon bağlantı içerir.
Nöronlar, merkezi sinir sistemi (MSS) etrafında bilgi iletmek için elektriksel ve kimyasal uyarılar kullanan bilgi habercileridir.
Beyin, nöron ağı aracılığıyla aldığı bilgileri işler ve vücut fonksiyonlarını kontrol etmek ve uyaranlara yanıt vermek için vücudun tüm bölgelerine sinyaller gönderir.
Beynin sol ve sağ tarafları
Beynin sol ve sağ tarafları farklı işlevlere sahiptir ve farklı süreçleri kontrol eder. Beynin her yarısı altı farklı lob içerir.
Beynin sol yarısı öncelikle konuşma ve soyut düşünceden sorumludur. Aynı zamanda vücudun sağ tarafını da kontrol eder. Beynin sağ tarafı, vücudun sol tarafındaki görüntü işleme, mekansal düşünme ve hareketten sorumludur.
Beynin sol ve sağ tarafları sinir lifleri yoluyla bağlanır. Sağlıklı bir beyinde, iki taraf birbiriyle iletişim kurar.
Her iki tarafın da mutlaka iletişim kurması gerekmez. Bir kişinin iki beyin yarım küresini ayıran bir yaralanması varsa, yine de nispeten normal şekilde işlev görebilir.
Sol beyin ve sağ beyin teorisi
1960’larda Nörobiyolog Roger W. Sperry, tüm insanların beyninin daha baskın olan ve kişiliklerini, düşüncelerini ve davranışlarını belirleyen yarısının olduğunu öne sürdü.
İki beyin yarım küresinin farklı işlevleri nedeniyle, insanların sol beyinli ve sağ beyinli olabileceği fikri caziptir.
Güncel teoriye göre sol beyinli insanlar; analitik, mantıklı, detay ve gerçek odaklı, sayısal, kelimelerle düşünmeye daha yatkındır.
Buna karşılık teori, sağ beyinli insanların; yaratıcı, özgür düşünceli, büyük resmi görebilen, sezgisel, kelimelerle düşünmektense görsel odaklı olma olasılığının yüksek olduğunu söylüyor.
Araştırmalar ne diyor?
Araştırmalar, sol beyin ve sağ beyin teorisinin doğru olmadığını gösteriyor. Beynin belirli bölümleri farklı zihinsel görevlerin işlenmesine hakim olsa da, tipik olarak genel bir baskın tarafı yoktur.
2013 yılında, 1000’den fazla insanın beyninin 3 boyutlu resimlerini değerlendirildi. Bir MRI tarayıcısı kullanarak sol ve sağ yarım kürelerin aktivitesini ölçtüler. Sonuçlar, bir kişinin beynin her iki yarım küresini de kullandığını ve baskın bir taraf olmadığını göstermektedir.
Bununla birlikte, bir kişinin beyin aktivitesi, hangi görevi yerine getirdiğine bağlı olarak farklılık gösterir.
Örneğin; bir 2020 incelemesi, her iki tarafın da tam olarak anlaşılması için gerekli olmasına rağmen, beynin sol tarafının dil işlemede baskın güç olduğunu öne sürüyor.
Yarım kürelerin işlevleri ve özellikleri
İnsanlar düzgün bir şekilde sol beyinli veya sağ beyinli kategorilere girmese de, sol ve sağ yarım kürelerin yaptıklarında farklılıklar vardır.
Sol ve sağ beyin yarım kürelerinin fonksiyonundaki farklılıklar şu şekildedir:
Duygu
Beyin duygusal tepkileri işlemek ve üretmek için birden fazla alan kullanırken, bu süreçlerde beynin sağ tarafı baskındır. Bu, tüm duygular için geçerlidir.
Dil
Sol beyin, konuşma üretiminde sağdan daha aktiftir. Çoğu insanda, Broca bölgesi ve Wernicke bölgesi olarak bilinen iki ana dil alanı sol yarım kürededir.
El Kullanımı
Sol ve sağ elini kullanan insanlar beyinlerinin sol ve sağ taraflarını farklı kullanırlar. Örneğin, solak bir kişi sağ beynini manuel görevler için kullanır ve bunun tersi de geçerlidir.
Bunun gibi asimetriler doğumdan önce bile gelişebilir. Örneğin, bazı bebekler sol veya sağ baş parmaklarını 15 hafta kadar erken bir süre içinde emmeyi tercih eder.
Yarım kürelerdeki baskınlık insanlar arasında farklılık gösterir mi?
Herkesin beyni aynı şekilde çalışmaz. Bazı insanlar dili öncelikle beyninin sol tarafında işleyebilirken, diğerleri bunu sağ tarafta veya yarım küreler boyunca simetrik olarak yapabilir.
2021’de yapılan büyük bir araştırma, solak insanların sağ elini kullananlara kıyasla çalışma belleği, dil, görme ve el kontrolü için beyinlerinin farklı taraflarını sıklıkla kullandıklarını buldu.
Araştırmacılar ayrıca solak insanların tipik olarak beyninin sağ tarafında daha fazla gri madde olduğunu buldular. Bu, beynin sağ tarafının baskın sol eli kontrol etmesinden kaynaklanıyor olabilir.
Beyninizi keskin tutmak için ipuçları
Aktif kalmak ve zihinsel olarak uyarıcı faaliyetlerde bulunmak, hafızayı ve bilişsel işlevi geliştirmeye yardımcı olabilir.
Meditasyon: Konsantre olarak yapılan bir meditasyonun yaşa bağlı bilişsel gerilemeyi yavaşlatmaya yardımcı olabileceğine dair artan kanıtlar var.
Egzersiz: Araştırmalar, düzenli egzersizin yaşlı erişkinlerde epizodik belleği iyileştirebileceğini göstermektedir.
Uyku: 2020 araştırmasına göre, çok az veya çok fazla uyumak yetişkinlerde daha hızlı bilişsel gerileme ile ilişkilidir.
Uyarıcı oyunlar: Araştırmalar, sayı bulmacalarının ve diğer zihinsel uyarıcı oyunların düzenli olarak oynanmasının, 50 yaşın üzerindeki kişilerde bilişsel işlevlerin iyileştirilmesine yardımcı olabileceğini göstermektedir.
Diyet: Dengeli, sağlıklı bir diyet yemek, yaşlanmadan dolayı olan bilişsel gerilemeyi yavaşlatmanın basit ve etkili bir yoludur.
