Samanyolu Galaksi’mizin erken tarihinde nasıl göründüğünü hiç merak etmiş miydiniz? Webb Teleskobu’nu kullanan gökbilimciler, bebekken galaksimizin neredeyse ayna görüntüsü olan başka bir galaksi buldular.
Ona “Sparkler” ismini verdiler. Bunun nedeni, etrafında dönen yaklaşık iki düzine parlak küresel kümeye sahip olmasıdır. Ayrıca Sparkler tarafından yutulan birkaç cüce galaksi de var.
James Webb Teleskobu, Sparkler’ı yalnızca 4 milyar yaşında veya evrenin şimdiki yaşının yaklaşık üçte biri iken göründüğü şekliyle kaydediyor. Bu durum Samanyolu gibi Sparkler’ın da kozmik tarihin çok erken dönemlerinde başladığı anlamına gelir.
Maytap, Samanyolu’nun galaksi birleşmeleri ve kazanımları yoluyla izlediği büyüme yolunu izlerse, Aynı Samanyolu’nun büyüdüğü gibi büyümesi gerekir. Yaklaşık 9 milyar yıl sonra ise bizim galaksimizin ikizi gibi görünecektir.
SAMANYOLU İÇİN UZAK, ERKEN BİR VEKİL
Sparkler, Volans Takımyıldızı yönünde (güney yarım kürede) uzanıyor. z=1.38 kırmızıya kaymasıyla (redshift) epey uzak. Bu yaklaşık 9 milyar ışıkyılı ve Büyük Patlama’dan birkaç milyar yıl sonraki zamana denk geliyor. Sparkler da Samanyolu gibi oluşumunu tamamen tamamlayıp birden bire meydana gelmemiştir.
Her iki galaksi de erken evrende maddenin “aşırı yoğunlukları” (nötr hidrojen bulutları) olarak başladı. Bunları, birbirlerini kütleçekimiyle birbirine çeken galaksi “tohumları” olarak düşünün. Küresel yıldız kümeleri, bu kümelerin bazılarında, muhtemelen galaksinin doğumundan biraz önce hayata gözlerini açtı. Bu yüzden bazı küresel yıldızlar, galaksilerinden daha yaşlıdır.
Daha sonra, bebek Samanyolu (ve muhtemelen Sparkler da) yakınındaki cüce galaksileri yamyam etmeye başladığında, “birleşmeler ve alımlar” dönemi geldi ve bu büyük bir evrimsel adım oldu. En azından galaksimizin kütlesinin yarısının bu birleşmelerden oluştuğunu söylemek mümkün. Zamanla, tüm maddeler Güneş’in ve diğer birçok yıldızın bugün var olduğu sarmal galakside birleşti.
SAMANYOLU İLE KARŞILAŞTIRILDIĞINDA SPARKLER’IN GELECEĞİ
Sparkler da Samanyolu’nun izlediği evrimsel yolu mu takip edecek? James Webb Teleskobu’na göre, evet öyle olacak. Şu anda Samanyolu kütlesinin sadece küçük bir kısmı –yaklaşık %3’ü- olmasına rağmen, diğer daha küçük galaksileri silip süpürdükçe büyüyecek. En sonunda Samanyolu’nun günümüzdeki kütlesine ulaşacak.
Bu durum oldukça heyecan verici çünkü astronomlara kendi galaksimiz gelişirken neler olduğunu anlama şansı veriyor.
Swinburne Üniversitesi’nden Profesör Duncan Forbes,”Bu galaksinin bir cüce galaksi ve birkaç küresel yıldız kümesi şeklinde kütlesini oluştururken bir araya gelmesine ilk elden tanıklık ediyoruz.” dedi.
Profesör Duncan Forbes, San José Eyalet Üniversitesi’nden Profesör Aaron Romanowsky ile beraber galaksi ve galaksilerin kümeleri hakkında çalışmalarda bulundu.
“Evrenin şu anki yaşının sadece 1/3’ünde olduğu bir zamanda, hem küresel kümelerin oluşumunu hem de bebek Samanyolu’nu incelemek için bu eşsiz fırsat bizi heyecanlandırıyor.” diye de ekledi.
Forbes ve Romanowsky, James Webb Teleskopu verilerini Sparkler Galaksisi’nin içindeki ve çevresindeki çeşitli “parıltıların” yaşlarını ve metalik özelliklerini keşfetmek için kullandı. Amaç, Sparkler’ı çevreleyen bir dizi kompakt yıldız kümesi boyunca metalikliği incelemekti. Bilim insanları, Samanyolu’nun küresellerinin daha genç versiyonlarına benzeyip benzemediğini görmek istediler.
KÜRESEL YILDIZ KÜMELERİNDE SPARKLER’IN ERKEN TARİHİNE İLİŞKİN İPUÇLARI
Romanowsky’e göre Sparkler’ın James Webb Teleskopu verileri, küresel yıldız kümeleri oluşumları hakkında çeşitli soruları da yanıtlayabilir. “Küresel yıldız kümelerinin kökeni uzun süredir devam eden bir gizemdir.James Webb Teleskopu’nun onları gençliklerinde görmek için zamanda geriye bakabilmesinden heyecan duyuyoruz.” dedi.
Sparkler’ın kümelerinin, Samanyolu’nun bazı küresel yıldız kümeleriyle çarpıcı benzerliklerinin olduğu ortaya çıktı. Birçoğu çok erken oluşmuş gibi görünüyor ve yıldızlar metal açısından oldukça zenginler. Bu, erken evrende çok hızlı bir kimyasal zenginleşme sürecine işaret ediyor.
Birkaç küme, diğer kümelere göre biraz daha yaşlı ve metal bakımından fakir yıldızlara sahipti. Muhtemelen Sparkler tarafından yutulan düşük kütleli bir uydu galaksiye aittiler. Bu sahne, Samanyolu’nun ömrü boyunca birleşme tarihini çok anımsatıyor.
DAHA FAZLA VERİYE İHTİYAÇ VAR
Sparkler ve kümelerinin evrimsel durumunu daha iyi anlamak için iki bilim insanı, evrendeki diğer uzak gökadaların etrafındaki benzer türde kümelere ilişkin daha fazla gözlem yapılması gerektiğini söylüyor. Bu, Sparkler’ın evriminin birleşme tarzına özgü olup olmadığını belirlemeye yardımcı olacaktır. [1]Astronomers Find ‘Mirror Image’ of The Milky Way From Billions of Years Ago
[cite]
Kaynaklar ve İleri Okuma
| ↑1 | Astronomers Find ‘Mirror Image’ of The Milky Way From Billions of Years Ago |
|---|
