Geçen hafta Türkiye ve Suriye’yi vuran yıkıcı depremden önce hayvanların garip davrandığını gösteren videolar ortaya çıktı. Görüntülerde, 33.000’den fazla insanın hayatını kaybettiği trajedinin öncesinde köpeklerin havlaması ve kuşların düzensiz uçtuğu görülüyor.
İnsanlar genellikle, hayvanlarda deprem sarsıntısı olana kadar anormal davranışları bildirirler. Fakat bu ‘altıncı hissin’ arkasında herhangi bir bilim var mı ve araştırmalar ne diyor?
Hayvanlar geçmişte depremleri erken fark ettiler mi?
Dünyada her yıl yaklaşık 500.000 tespit edilebilir deprem meydana geliyor ve bunların yaklaşık 100’ü hasara neden oluyor. Sismologların bir sonraki depremin tam olarak ne zaman ve nerede olacağını bilmelerinin hiçbir yolu yok. Bu nedenle hayvanların erken uyarı sistemleri olma potansiyeli ilginç.
Ancak hayvanların yer sarsıntılarını tahmin edebildiği fikri yeni değil. MÖ 373’te Romalı yazar Aelian, Helike şehri bir depremle yıkılmadan önce yılanların, farelerin ve böceklerin nasıl kaçtıklarını yazdı.
Daha yakın zamanlarda, kış uykusundaki yılanlar, 1975’teki 7.3 büyüklüğündeki depremden önce Çin’in Haicheng kentini terk etti. 2016’da Oklahoma’yı vuran bir depremden önce binlerce kuş uçmaya başladı.
Hayvanlar depremleri saniyeler önce hissedebilir!
Bilim, hayvanların ilk sarsıntıyı saniyeler veya dakikalar önce hissedebileceğini öne sürüyor. Bir deprem vurduğunda, deprem merkez üssünden sismik dalgalar yayılır. Birincil dalgalar (hissedilen ilk dalgalar) daha küçüktür ve insanlar tarafından büyük ölçüde fark edilmez. Yeri sallayabilen ve binaları devirebilen daha şiddetli ikincil dalgalardan önce gelirler.
İnsanlardan daha keskin işitme ve koku alma duyularına sahip olan hayvanlar, bu anları insanlardan saniyeler veya dakikalar önce hissedebilir.
Örneğin filler ve kuşlar, düşük frekanslı ses dalgalarını ve zayıf ön şoklardan gelen titreşimleri hissedebilirler. Kemirgenler ise, parçalanan kayalardan yayılan yüksek frekanslı sesleri duyabilirler.
Hayvanların depremleri çok önceden hissedebilmeleri pek olası değildir!
Ancak hayvanlar depremleri ‘erken uyarı’ sistemi olarak hareket edecek kadar erken algılayabilir mi? Araştırmalar bunun olası olmadığını gösteriyor.
Amerika Sismoloji Derneği’nin 2018 tarihli bir Bülteni, önceki 180 çalışmayı inceledi ve hayvan davranışları ile deprem sarsıntıları arasındaki ilişkinin büyük ölçüde anekdot olduğunu buldu.
Yazarlar, “Çalışma, olası anormal hayvan davranışlarıyla ilgili yayınlanan raporların çoğunda güçlü zayıflıkları ve hatta eksiklikleri açıkça gösteriyor” diye yazdı. Sonraki araştırmalar daha umut vericiydi.
2020’de Max Planck Hayvan Davranışı Enstitüsü’nden araştırmacılar, kuzey İtalyan çiftlik hayvanlarının hareketlerini birkaç ay boyunca kaydettiler.
Depremlerden önceki saatlerde hayvanların alışılmadık şekilde tedirgin olduklarını tespit ettiler.
Araştırmacılar, ”Farklı bölgelerdeki farklı hayvan türlerinin hareket profilleri yaklaşan bir depremin yeri ve zamanı hakkında ipuçları sağlayabilir” diye yazdı. [1]Fact check: Did animals detect the Turkey and Syria earthquakes before they happened?[2]Öne çıkarılan görsel
[cite]
Kaynaklar ve İleri Okuma
| ↑1 | Fact check: Did animals detect the Turkey and Syria earthquakes before they happened? |
|---|---|
| ↑2 | Öne çıkarılan görsel |
