Laktoz İntoleransı: Bilmeniz Gerekenler

Laktoz intoleransı; vücut, laktozu düzgün bir şekilde parçalayamadığında meydana gelir. Şişkinlik, gaz ve ishal en yaygın belirtileridir. Laktoz sadece sütte bulunan bir şekerdir. Ayrıca peynir ve dondurma da dahil olmak üzere süt ve sütten yapılan ürünlerde bulunur.

Bir kişinin laktoz intoleransı varsa, sindirim sistemi laktaz enzimini çok az üretir. Laktozu parçalamak için laktaz enzimi gereklidir. Laktoz intoleransı süt alerjisinden farklıdır. Süt alerjisinde vücut süt şekerine değil süt proteinlerine tepki verir. Bir süt alerjisi, anafilaksi de dahil olmak üzere ciddi belirtilere neden olabilir.

Dünya çapında, tahminen insanların %68’i laktozu sindirmekte zorlanıyor. Bu sayı ABD’de daha düşüktür ve bireylerin %36’sını etkiler. Bu makale, laktoz intoleransının belirtilerine, teşhisine, nedenlerine ve tedavilerine değinmektedir. Ayrıca kaçınılması gereken yiyecekler ve süt ürünlerine alternatifler tartışılmaktadır.

Belirtiler

Laktoz intoleransı olan kişiler, laktoz içeren süt veya süt ürünlerini yedikten veya içtikten sonra belirtileri yaşamaya başlar. Belirtiler hafif rahatsızlıktan şiddetli reaksiyona kadar değişebilir. Bu, bir kişinin vücudunun ne kadar laktaz ürettiğine ve ne kadar laktoz tükettiğine bağlıdır. Laktoz intoleransı olan çoğu insan, semptomlar yaşamadan bir miktar laktoz yiyebilir. Her insanın tolerans seviyesi farklıdır. Laktoz intoleransının belirtileri şunları içerebilir:

• Şişkinlik
• Karın ağrısı ve kramp
• Midede gaz toplanması 
• Mide bulantısı 
• İshal
• Geğirme

Kişi, laktoz tükettikten 30 dakika ile 2 saat arasında bir süreden sonra banyoyu kullanmak için ani bir dürtü duyabilir. Kronik ishal dehidrasyona neden olabilir, bu nedenle ishal olan bir kişinin bol su içmesi önemlidir.

Teşhis

Bireyler laktoz intoleransı olduğundan şüphelenirse, yedikleri yiyecekleri günlük olarak yazabilir ve ortaya çıkan belirtileri listeleyebilirler. Bu, onlara ve doktorlarına hangi gıdaların belirtilere neden olduğunu bulmaları konusunda yardımcı olabilir. Çoğu sağlık hizmeti servisi, semptomların düzelip düzelmediğini görmek için bireylerin bir süre laktoz içermeyen bir diyet denemelerini önerir. Bazı testler laktoz intoleransını tespit edebilir. Bunlar:

• Hidrojen Nefes Testi: Kişi gece boyunca oruç tutar ve ertesi sabah laktoz çözeltisi alır. Doktor daha sonra solunan havadaki hidrojen seviyelerini ölçer. Yüksek hidrojen seviyeleri laktoz intoleransını gösterir.
• Laktoz Tolerans testi: Kişi bir laktoz çözeltisi tüketir ve doktor kandaki glikoz seviyelerini ölçmek için kan örnekleri alır. Kan şekeri seviyeleri aynı kalırsa, vücut laktozu gerektiği gibi parçalamamıştır.
• Dışkı örneği testi: Laktoz tolerans testleri ve hidrojen nefes testleri bebekler için uygun değildir, bu nedenle doktor dışkı testi yapabilir. Dışkıda yüksek düzeyde asetat ve diğer yağ asitleri, laktoz intoleransının bir işareti olabilir.

Doktorlar, benzer semptomlara neden olabilecek diğer durumları da ekarte etmek isteyeceklerdir. Bunlara inflamatuar bağırsak hastalığı, hassas bağırsak sendromu ve çölyak hastalığı dahildir.

Tedavi

Şiddetli laktoz intoleransı olan bir kişinin belirtilerden kaçınması için sütten, dondurma gibi süt ürünlerinden, süt tozundan ve peynir altı suyu içeren diğer işlenmiş gıdalardan kaçınması gerekebilir. Laktozdan kaçınmak biraz deneme yanılma gerektirebilir, ancak laktoz içeren bir ürünün “süt” içerdiğini belirten bir etikete sahip olması gerektiğinden gıda etiketlemesi yardımcı olabilir.

Laktoz intoleransı olan birçok kişi, önemli semptomlar olmadan 10 grama kadar laktozu veya bir bardak sütü tüketmeyi tolere edebilir. Tüketimi gün içine yaymak ve yemeklerle birlikte laktoz içeren ürünleri tüketmek toleransı artırabilir. İnsanlar, süt ve süt ürünlerindeki laktozu parçalamak için laktaz içeren laktaz enzim takviyeleri kullanabilirler. Bu, laktoz intoleransı semptomlarının olasılığını azaltır.

Nedenleri

Laktaz, ince bağırsakta sentezlenen bir enzimdir. Vücut, laktozu galaktoz ve glikoza parçalamak için laktaz kullanır. Glikoz daha sonra kan dolaşımına katılır. Bir kişinin laktaz seviyesi düşükse, laktoz parçalanmaz ve kan dolaşımına katılamaz. Bunun yerine kalın bağırsağa veya kolona doğru hareket eder. Kolondaki bakteriler, laktoz içeren herhangi bir ürüne daha fazla gaz oluşturarak tepki verir. Bu, birey için rahatsızlığa ve diğer hoş olmayan semptomlara yol açabilir. Bazı bölgelerde, birçok bireyde laktozu sindirmelerine izin veren bir gen taşırlar. Laktoz intoleransı, Avrupa’da veya aileleri Avrupa’dan olan kişilerde daha az yaygındır. ABD’de, aşağıdaki etnik ve ırksal grupların laktozu sindirmede sorun yaşama olasılığı daha yüksektir:

• Afrika kökenli Amerikalılar
• Asya kökenli Amerikalılar
• Hindistan kökenli Amerikalılar
• İspanyollar
• Latinler

Bazı insanlar, insanların süt içmesinin doğal olmadığına inanmaktadır. Çünkü insanlar sütten kesildikten sonra süt ürünlerini tüketmeye devam eden tek memelilerdir. Laktoz intoleransının tıbbi bir durum değil, doğal bir olay olduğunu savunuyorlar.

Laktoz İntolerans Türleri ve Eksikliği

Laktoz intoleransı genellikle kalıtsaldır. Türler şunları içerir:

• Birincil laktaz eksikliği, laktoz intoleransının en yaygın türüdür. Genetiktir ve semptomlar genellikle bir bebek sütten katı besine geçtiğinde ortaya çıkar. Laktaz üretimi düşer ve intolerans belirtileri ortaya çıkar.
• Konjenital laktaz eksikliği, bir kişinin genetik mutasyonla doğduğu zaman ortaya çıkar. Çok az laktaz üretmesine veya hiç üretmemesine neden olur.
• Ailesel laktaz eksikliği, bir kişinin yeterli laktaz ürettiği ancak kişinin kan dolaşımına emilim için laktozu parçalamadığı durumdur.

Bazı insanlarda, laktaz seviyeleri erken yaşlardan itibaren düşer, ancak laktoz intoleransı semptomları, daha büyük bir çocuk veya yetişkin olana kadar ortaya çıkmayabilir. Ayrıca ikincil laktaz eksikliği adı verilen ve ince bağırsakla ilgili bir problemin çok az laktaz üretimine neden olduğu bir durum da vardır. Olası nedenler şunlardır:

• Bağırsak ameliyatı
• Crohn hastalığı
• Ülseratif kolit
• Kemoterapi
• Çölyak hastalığı
• Mide ve bağırsak iltihabı
• Hassas bağırsak sendromu

Altta yatan durum, örneğin Crohn hastalığı gibi kronikse, ortaya çıkan intolerans genellikle uzun vadelidir. Gastroenterit gibi kısa süreli bir durumla başlayan intolerans normalde birkaç gün veya hafta içinde geçer.

Kaçınılması Gereken Yiyecekler 

Çoğu süt ve süt ürününde ve birçok işlenmiş gıdada (eklenen süt ve süt ürünleri) laktoz bulunur. Laktoz, bazı deniz memelileri hariç, çoğu memelinin sütünde benzer miktarlarda bulunan bir şekerdir. Bununla birlikte, farklı süt ürünleri, nasıl işlendiklerine bağlı olarak farklı miktarlarda laktoz içerebilir. İçeriğinde süt, laktoz, peynir altı suyu, lor, süt yan ürünleri, kuru süt katıları veya yağsız kuru süt tozu bulunan herhangi bir üründe laktoz olacaktır. Yaygın olarak laktoz içeren gıdalar şunlardır:

• Kek ve bisküviler
• Peynir sosu
• Kremalı çorbalar
• Muhallebi
• Sütlü çikolata
• Krep
• Omlet
• Tart hamurundan yapılan yiyecekler

Bazı gıdalar gizli laktoz içerebileceğinden, belirtilerden kaçınmak için, laktoz intoleransı olan bir kişi gıda etiketlerini dikkatlice kontrol etmelidir. Örnekler şunları içerir:

• Müsli barlar
• Ekmekler
• Kahvaltılık gevrekler
• Margarin
• Bazı hazır çorbalar
• Sert şeker
• Çikolatalı şekerler ve barlar
• Dilimlenmiş jambon gibi bazı işlenmiş etler
• Salata sosu ve mayonez

İlaçların yaklaşık %20’si dolgu maddesi olarak laktoz içerir. Bunlar doğum kontrol hapları, reçetesiz satılan ilaçlar ve mide asidi tedavilerini içerebilir.

Süt Ürünlerine Alternatifler

Birçok toplumda süt ürünleri, kalsiyum, protein ve A, B12, D vitaminleri dahil olmak üzere önemli bir besin kaynağıdır. Süt ürünlerinin tüketimini azaltırken, bu besinleri başka yerlerden almak önemlidir. Soya sütü, badem sütü ve alternatif peynirler de dahil olmak üzere birçok alternatif süt ürünü vitaminlerle güçlendirilmiştir. Süt ürünleri dışındaki bu vitaminlerin kaynakları şunlardır:

• Kalsiyum: Yosunlar, kuruyemişler ve tohumlar, pekmez, fasulye, portakal, incir, kinoa, amarant, kara lahana, bamya, şalgam, brokoli, karahindiba yaprağı, lahana, portakal suyu ve bitki sütleri gibi güçlendirilmiş ürünler. 
• A vitamini: Havuç, brokoli, tatlı patates, morina balığı karaciğeri yağı, karaciğer, ıspanak, balkabağı, kavun, yumurta, kayısı, papaya, mango ve bezelye.
• D vitamini: Doğal güneş ışığına maruz kalmak, yağlı balık, yumurta sarısı, balık karaciğeri yağları ve bazı güçlendirilmiş bitki sütlerinin yanı sıra birçok kahvaltılık gevrek de dahil olmak üzere diğer kuvvetlendirilmiş ürünler tüketilerek seviyeler artırılabilir.
• Laktozsuz Süt: Şiddetli semptomları olan bir kişi, ürünün etiketini laktoz seviyesinin sıfır olduğundan ve sadece azaltılmadığından emin olmak için kontrol etmelidir. Ayrıca bitkisel bazlı sütler inek sütünden daha az protein içerir.

Önemli diyet değişiklikleri yapmadan önce bir doktor veya diyetisyenle konuşmak en iyisidir.

Sonuç Olarak

Laktoz intoleransı, bir kişinin vücudu sütteki proteinleri parçalayamadığında ortaya çıkar. Çok yaygındır ve hafif ila şiddetli semptomlara neden olabilir.

Laktoz intoleransının tedavisi bulunmamakla birlikte, insanlar süt ve süt içeren ürünlerden kaçınarak veya takviye laktaz enzimleri alarak semptomları önleyebilirler.

Süt ve diğer süt ürünlerine alternatifler Batı’da giderek daha popüler hale gelmekte ve bu ürünlerden daha fazlası her zaman kullanılabilir hale getirilmektedir.

^[1]Lactose intolerance: What you need to know

[cite]