21. yüzyıl şehir insanının kronik hastalığı olan melankoliyle daha önce tanışmış mıydınız? Nükhet Duru bir şarkısında meseleyi çok güzel özetlemiş: “Beni en güzel günümde/Sebepsiz bir keder alır./Bütün ömrümün beynimde /Acı bir tortusu kalır/ Anlayamam kederimi / Bir ateş yakar derimi /İçim dar bulur yerimi / Gönlüm dağlarda bunalır.” Bu duygu hali size de çok tanıdık geldi eminim. En güzel anlarımızda pusuya yatmış bir düşman gibi hislerimizi esiri altına alan bu hali doğru tanımlıyor muyuz? Gelin cevapları birlikte arayalım…
Melankoli Nedir?
Psikiyatristler, melankoliyi, vücudun hipotalamik-hipofiz-adrenal ekseni boyunca işlev bozuklukları ile ilişkili şiddetli bir duygudurum bozukluğu olarak tanımlarlar. Yakın tarihli bir ders kitabında ise melankoli “ruh halini, motor işlevleri, düşünmeyi, bilişi, algıyı ve birçok temel fizyolojik süreci değiştiren tekrarlayan, zayıflatıcı, yaygın bir beyin bozukluğu” şeklinde tanımlanmıştır.
İlk tanım, Antik Yunanistan’da MÖ beşinci yüzyılda, Hipokrat ve takipçilerinin melankolinin uzun süreli korku ve kaygı kuşatmasını, yemekten tiksinmesini, uykusuzluk ve asabiyeti, dalaktaki kara safra fazlalığına bağladıkları zaman ortaya çıkar. Hipokrat, insanların karakterlerini belirleyen dört temel özsu olduğunu söyler. Bunlar; kan, salgı/phlegma (yahut balgam), sarı veya kırmızı safra ve kara safradır. Bunlardan kara safra, melankolinin karşılığıdır. Öyle ki ‘melankoli’ kelimesi de Yunancadaki melas (kara) ile khole (safra) kelimelerinden oluşmaktadır. İlk yazarlar dalağın melankolik insanların mizacını belirlemede baskın olduğunu, melankolinin beyni etkilediği için zihni de rahatsız ettiğini düşünmüşlerdir.
Melankoli ve Melankolik Depresyon
Melankoli ve melankolik depresyon kavramları sıkça birbirine karıştırılmaktadır. Melankoli sözcüğü iç sıkıntısı, kasvet, kara gibi ifadelerle belirtilir. Melankolik ise bu durumda olan, ruh hali umutsuz kişiler için kullanılır. Melankolik depresyon, majör depresif bozukluğun (MDB) bir alt tipidir. Bu kişiler hiçbir şeyden zevk almazlar, hayata dair ilgilerini kaybederler. Herkesle iletişimi keserler, konuşmak görüşmek istemezler. Belirtilerin uzun sürmesi ve tedavi edilmemesiyle kişiyi intihara kadar sürükleyebilen bir depresyon türüdür.
Melankolik Depresyon Belirtileri
Bir hastaya melankolik depresyon teşhisinin konulabilmesi için aşağıdaki belirtileri göstermesi gerekmektedir:
- Uzun süren keder ve umutsuzluk duyguları
- Önceden zevk aldığınız şeylere karşı ilgisizlik
- Uyku düzeninde bozulmaların yaşanması
- Dikkat eksikliği
- Beslenmede değişiklikler, yemeğe karşı isteksiz olma
- Suçluluk duygusu
- Karar vermede zorluk
- Yoğun sinirlilik hali
- İntihar düşüncesi
Melankolik Depresyonun Nedenleri
Melankoli bazen “içten gelen depresyon” anlamına gelen “endojen depresyon” olarak adlandırılır. Bu durum oldukça kalıtsaldır. Melankolisi olan kişilerin ailede duygudurum sorunları veya intihar öyküsü olması muhtemeldir. Sosyal ve psikolojik faktörler melankoliye diğer depresyon alt tiplerinde olduğu gibi nadiren katkıda bulunur.
Araştırmalar beyindeki farklılıkların melankoliden sorumlu olabileceğini göstermektedir. Melankolisi olan biri, insulalarına (beynin dikkatten sorumlu kısmı) bağlanan daha az nörona sahip olabilir. Ayrıca değişmiş bir hipotalamus, hipofiz bezi veya adrenal bezleri olabilir. Bu değişiklikler bir kişinin iştahını, stres düzeylerini ve daha fazlasını etkileyebilir.
Melankolik Depresyonun Etkileri
- Melankoli vücutta çeşitli biyolojik değişikliklere neden olabilir. Melankolik depresyonu olan kişiler REM evresinde daha fazla, derin uyku evresinde daha az zaman harcarlar. Böylece daha az kaliteli dinlenme elde edebilirler.
- Melankolisi olan insanlar genellikle kişinin stresini artıran yüksek kortizol seviyelerine sahiptir. Ayrıca kilo kaybı ve kronik iltihaplanma yaşayabilirler. Bu durum bilişsel işlemeyi ve performansı da etkileyebilir. Araştırmalar, çalışma belleğini, görsel öğrenmeyi, sözel öğrenmeyi ve problem çözmeyi engellediğini göstermektedir. Bu semptomlar melankolik depresyon alt tipine özgüdür.
- Genel olarak, melankoli bir kişinin ilişkilerini, mesleğini ve sağlığını etkileyebilir. Ciddi vakalarda, kişi intihar girişiminde bulunabilir. Melankoli, diğer depresyon türlerine göre daha uzun intihar düşüncesi dönemlerine neden olma eğilimindedir.
Eğer siz veya sevdiğiniz birinin melankolik davranışlarının temelinde melankolik depresyon olduğunu düşünüyorsanız, mutlaka uzman bir psikoloğa ve psikiyatriste başvurun [1]“How Melancholy Seizes the Brain” https://www.psychologytoday.com/us[2]“Melancholia” https://www.goodtherapy.org/[3]“Melankolik Depresyon Nedir?” https://www.evimdekipsikolog.com/blog/.
[cite]
