Buzulların Erimesi Binlerce Yıldır Hapsolmuş Virüsleri Serbest Bırakabilir!

Bilim adamları, gezegenimizdeki ısı artışının önüne geçilemez ise, eriyen buzullar sonucu daha önce hiç karşılaşmadığımız virüslerin ortaya çıkabileceği konusunda endişeli.

Araştırmacılar, yüzlerce, hatta binlerce yıl boyunca buzullarda ve Permafrost’ta (donmuş toprak) , bir nevi uyur halde bulunan bu virüslerin “uyanabileceğini” söyledi. Tibet’teki Guliya buzulundan iki parça buz örneğini inceleyen bilim adamları, bu tür virüslerden birkaçını tespit ettiler. Örneklerden biri 520 yıl öncesine aitken, diğeri 15.000 yıl önce hapsolmuş virüsleri barındırıyordu. Virüs cinslerinden dördü (türler ve aile arasındaki taksonomik sınıflandırma açısından) zaten biliniyordu, ancak 28’i bilim camiası tarafından daha önce hiç görülmemişti.

Araştırmacılar, buzullardaki erimenin “binlerce yıl boyunca hapsolmuş bakterileri ve virüsleri serbest bırakacağını” düşünüyor. Bu erime, geçmişte Dünya’nın iklim rejimlerini anlamamıza yardımcı olabilecek mikrobiyal kalıntıları yok edebilir. Ancak en tehlikeli olasılıklardan biri, buzulların erimesi sonucu patojenlerin (hastalık yapıcı bakteriler) çevreye yayılması olacaktır. Bakteri ve virüslerin çözünme sonrası yapılarının ne kadar korunacağı kesin bilinmemekle beraber, uzmanlar bu durumun ciddi riskler barındırdığını ifade ediyor.

Antik Virüsler Bir halk Sağlığı Riski Oluşturabilir mi? 

Bu sorunun cevabını Genomik ve Biyoinformatik Profesörü Jean-Michel Claverie,  Newsweek’e şöyle yanıtladı: “Bunlar, ortadan kaldırıldığını düşündüğümüz çiçek hastalığı virüsü gibi zaten bildiğimiz eski virüsler olabilirler. Ancak, geçmişte hayvanların veya insanların yok olmasına neden olan ve modern tıbbın bilmediği virüsler de olabilir. Aynı şey, şarbon gibi patojenik bakteriler için de geçerlidir” dedi. Claverie’nin 2014’te yayınladığı makalesinde, uygun koşullarda virüslerin on binlerce yıl -“Neandertal çağından beri”- bozulmadan “hayatta kalabileceğini” gösterdi. 30.000 yıl sonra Permafrost’tan çıkarılarak laboratuvar ortamında yeniden canlandırılan iki virüsün, tek hücreli organizmalardan olan amiplere bulaşabilir olduğu görüldü.

Tekrar canlandırılan bu virüslerin halk sağlığı için tehdit oluşturmadığı söylenebilir. Ancak onların varlığı, donmuş tabakalarda aktive olmaya hazır, daha ölümcül patojenlerin olma riskini akıllara getiriyor.

 Gezegendeki buz tabakaları, küresel iklim krizi sonucu artan hava sıcaklıkları nedeniyle hızla erimekte. Bilim adamları, küresel sıcaklık artışını 2 santigrat dereceyle sınırlandırmayı başarsak bile, sonunda Permafrost’un yüzde 40’ını kaybedeceğimizi öngörüyor.

Bu ısınma, şu anda buzullarda ve donmuş toprak tabakasında saklı olan virüsleri serbest bırakabilir. Epidemiyoloji Profesörü Christine Kreuder Johnson, Newsweek’e verdiği demeçte konuyla ilgili: Tibet buzulunda bulunanlar gibi eski virüsleri araştırırken göz önünde bulundurulması gereken en önemli konunun, virüsün yapısal bütünlüğü olması gerektiğinden bahsetti. Tespit edilen virüslerin, yalnızca yapısal bütünlükleri koruduğuna ve yeniden aktifleşebildiklerinde risk oluşturacağını vurguluyor.

 Örneğin, şarbon teknik olarak eski bir hastalık değildir. Ancak “zombi patojen” olarak adlandırılır. Bunun nedeni, sebep olduğu salgınları yeniden etkinleştirmeden önce yüzyıllarca pasif halde kalabilmesidir. 2016’da Rusya’nın kuzeydoğusundaki Salekhard’da 12 yaşında bir çocuğun ölmesinin ardından düzinelerce kişi “Sibirya vebası” olarak adlandırılan salgın nedeniyle hastaneye kaldırıldı. Uzmanlar salgına neden olanın, 75 yıl önce Permafrost’a gömülü halde olan şarbon patojeni olduğunu düşünüyorlar. Isı dalgaları sonucu eriyen tabakanın bakteriyi serbest bırakması mümkün görülüyor. Tıp uzmanları, iklim değişikliğini; hastalıklarda etken bir faktör olarak kabul ediyor ve aşırı sıcak hava artışlarının üzerinde duruyor.

Sibirya’nın izole bir bölgesinde veya bir Tibet buzulunun tepesinde bulunan bir virüs, maruz kalma riski düşük olduğu için çok tehlikeli olmayabilir. Buna karşılık, kentsel alanlarda yüksek insan yoğunluğu ve temas, salgın hastalıkların oluşmasında daha risklidir. Ancak insanlar ve hayvanların yükselen sıcaklara karşı vereceği tepkiler bu durumu değiştirebilir. Kutuplardaki buzul erimesinin önüne geçilemez ise birçok yerleşim yerinin sular altında kalması, iklim krizinin olası sonuçlarından biridir. Profesör Tracey Goldstein, Newsweek’e yaşam alanlarında meydana gelen bu değişiklikler sonucu “Hayvanların ve mikroorganizmaların farklı şekillerde etkileşime girmesinin veya patojenlerle ilk kez temasa geçmesinin ihtimal dahilinde olacağını” söyledi. Eski organizmaların ısınan bir iklimde yeniden ortaya çıkma potansiyeli, henüz yeni araştırılmaya başlanan bir konudur. Goldstein; Bu durumun, sadece radarımızda tutmamız gereken endişe verici bir salgın riski olduğunun altını çiziyor ^[1]Legendre, M., Bartoli, J., Shmakova, L., Jeudy, S., Labadie, K., Adrait, A., … & Claverie, J. M. (2014). Thirty-thousand-year-old distant relative of giant icosahedral DNA viruses with a … Continue reading^[2]newsweek.com.