Teknolojinin ve bilgisayarların gelişimi ile hayatımıza pek çok kavram giriyor. Bunlardan en yenilerinden biri de blockchain (blok zinciri) oldu. Türkçesi Blok zinciri demek olan bu kavramı sizlere özetlemeye çalışacağız…
Blockchain temel olarak verinin işlenmesi, saklanması ve iletimi gibi konularda çok yüksek seviyede güvenlik vadediyor. İlk olarak Bitcoin ile adını duyduğumuz bu sistem birçok alanda faaliyet göstererek veri güvenliği ve doğrulaması gibi çeşitli hizmetler sağlıyor.
Blockchain, sadece Bitcoin ve benzeri dijital para ekosistemlerinde kullanılan bir sistemden ibaret değildir. Günlük hayatta kullandığımız birçok hizmetin altyapısında görmek mümkündür. Örneğin; bankacılık, sigortacılık, sağlık, finans, alışveriş ve daha birçok alanda “veri güvenliği ve doğrulaması” konusunda faaliyet göstermektedir. Güvenlik konusundaki avantajları sebebiyle, Blockchain güvenliğin ön planda tutulduğu bir çok sisteme gelecekte entegre edilebilir.
Blockchain sistemi, işlenmesi gereken veriyi, bulunduğu ağa dahil olan birçok bilgisayar ile işleyip, yine ilgili bilgisayarlara dağıttığı verilere ekleyerek sonra da bunu denetleyerek güvenliği sağlıyor. Blockchain ağları dağıtık defter (ledger) yapısı denen bir mekanizmayla çalışır. Veriler mümkün olduğunca hızlı işlenir, takibi kolaylaştırıp, açıklık ve şeffaflık sunarak ve şifreleme algoritmaları ile korunarak tam denetim sağlanmaya çalışılır. Tüm bunları yaparken maliyetleri minimuma düşürür. Yapılan her işlem bloklara yazılır, bloklar birbirlerine bağlanır ve büyük deftere yazılır. Bu defter asla silinemez ve değiştirilemezdir. Buda güvenliğin temelidir. Bu ekosistemler güvenliği en üst seviyede tutmaya çalışır. Bu sistemin güvenilirliği nasıl sağlanıyor derseniz, şöyle bir örnekle açıklayalım. Mesela bir hesaptan başka bir hesaba aktarılan parayı ele alırsak, siz bu veriyi değiştirmeye kalktığınızda bunu birçok düğüm noktasından aynı anda silmeniz veya değiştirmeniz gerekecektir. Bu da pratikte imkansıza yakındır. Sebebi ise veri tabanına işlenen veriler düğüm noktalarından gelirken yolda bir tanesinden dahi başka bir veri gelse hata olarak yazar ve işlem böylece tüm düğümlerdeki veri tabanına böylece kaydedilir. İşte bunların kaydedildiği kayıtlar bloklardır. Bu bloklar da bir önceki bloktan şifrelenmiş bir özetle birbirlerine bağlanarak bir zincir sistemi oluşturulmuştur. Bundan sonraki süreç ağdaki diğer defterleri kontrol etmek. Birinde bir veri değişse, diğerlerindeki verilerden dorusu bulunur ve hataya yer verilmez. Burada amaç doğruluğu ispatlamak. Bu süreçleri (Miner) madenci denen ağa eklenmiş her bir bilgisayar sistemi çözer ve bloklara kaydeder. Bu işleri ağdan bir miktar ödül alarak yaparlar. Bu sistemdeki süreçlere (Proof of work – PoW) iş ispatı denmektedir. Bu sistem ile ağdaki veriler güvence altına alınmış olur. Mesela bir dükkana girip bir ürün için para ödediğinizi düşünün, ödediğiniz para ile başka bir alışveriş yapamazsınız, çünkü paranız birinin kasasına girdi. Fakat dijital dünyada bu işler böyle olmayabilir. Bir sisteme girip dijital bir varlığın anında birden çok kopyası oluşturulabilir. Bunun önüne geçmek için blockchain sistemlerinin bir çoğunda bu PoW yöntemi kullanılarak veriler korunmuştur.
Toparlayacak olursak, bitcoin ile 2008 yılında ilk çıktığında asıl amacı en temelinde kişiden kişiye düşük maliyetle para göndermek olan blockchain sistemi ile günümüzde birçok yeni blockchain sistemleri ve bunların yan zincirleri ve hatta bunların içinde sanal makinalarda çalışan alt programlar gibi bir çok daha karmaşık fakat bir o kadar hayat kurtarıcı ve işlemleri kolaylaştırıcı sistemler türemiştir. Gerçekten de birçok proje hayata geçmiş olup yine pek yakın bir tarihte duyduğumuz DeFi, Metaverse (Meta evren), NFT ve daha birçok kavram yine hayatımıza girmiştir. Gelecekte daha ne gibi teknolojiler gelişeceği herkes tarafından merak konusudur [1]ibm.com[2]bctr.org.
