Yaban Arılarını Nasıl Kurtaracağınızı Bilmek İster Misiniz?

Bilinenin aksine yaban arılarının çoğu koloni halinde değil de yalnız yaşamayı tercih ederler. Eğer arılar hakkındaki temel bilgileriniz bir uçak yolculuğu sırasında izlemiş olduğunuz bir filme yâda internette arı kolonilerinin toplu halde neden öldüklerini araştırırken karşınıza çıkan haberlere dayanıyorsa muhtemelen birçok arının yalnız yaşadığını öğrendiğinizde çok şaşıracaksınız. Birçoğumuz için arılar, ağaçlarda asılı kovanlarda yaşayan şişman, vızıldayan, sosyal böceklerdir ve kuvvetle muhtemel hiçbirimizin zihninde yumurtlamak için delik açan sıska küçük böcekler olarak yer etmemiştir.

Ama durun bir dakikaaaa!!! Araştırma sonuçları zihnimizde yer eden arı kavramıyla tam anlamıyla çelişmektedir. Yapılan çalışmalar arıların çoğunun aslında hiç bal üretmeyen küçük, yalnız yaşayan, iğnesiz yaratıklar olduğu ortaya çıkarmıştır.

Sakın bunu şimdiye kadar nasıl öğrenmedim diye kendi kendinize hayıflanmayın…. Yalnız değilsiniz. Yapılan son araştırma sonuçları %99’umuzun arıların ekosistemin kritik veya önemli bir parçası olduğunu düşündüğünü ancak ekosistemimizde 1000’e yakın arı türü olduğunu bilmediğimizi ortaya koymuştur. Ankete katılanlara 4000 arılık bir koloni gösterilip “burada kaç arı var?” diye sorulduğunda araştırmacıların aldığı cevap sizleri şok edebilir: 50… Hatta yapılan araştırmalarda, ankete katıların büyük çoğunluğunun gösterilen resimlerdeki arıları ve arı olmayan böcekleri ayıramadığı belirlenmiştir.

Yukarıda okuduğunuz çalışma sonuçlarını okuduktan sonra “Kaç tür arı olduğunu bilmem kimin umurunda?”, “sonuçta ben arıları önemsiyorum kardeşim…” dediğinizi duyar gibiyim. Kim bilir belki de bu şekilde düşünmekte haklısınız. Ama şunu unutmayın, gerçekten hakkında bir şey bilmediğiniz bir canlıyı kurtarmak mümkün müdür? Toplu arı ölümlerinden endişe etti iseniz, ya da arıları kurtarmak için arıcılık yapmayı düşünüyorsanız yanlış arılar için endişeleniyor olabilirsiniz. Şimdi biraz geriye yaslanın ve sizlerle bazı gerçekleri açığa kavuşturalım:

Bal arıları birincil polinatörler (tozlayıcılar) değildir….

Dünya genelindeki ekilebilir tarım alanlarındaki polinasyonun sadece yüzde 14’ünün bal arıları tarafından gerçekleştirildiğini geri kalanının ise yaban arıları ve diğer böcekler tarafından gerçekleştirildiğini biliyor muydunuz? Bir başka deyişle tek başlarına küçük yaşamlar süren binlerce yabani arı türlerinin tüm bu küçük çabalarının muazzam miktarda polinasyona neden olduğunu biliyor muydunuz?

Bal arıları diğer arı türlerine göre gösterişli yuva inşa etme avantajına sahiptir. Bu da onları bir nevi reklam yüzü yapmaktadır. Birçoğumuz kanola ve ayçiçeği tarlaları ile evlerin arka bahçesinde bir kovan içerisinde bal arılarını görmeye alışık olabiliriz. Kovan içerisinde bir yerden başka bir yere taşınabilme avantajı sayesinde arılar çiftçilerimiz için faydalı birer araç haline gelmiştir. Eğer bir tarlanız varsa ve polinatöre ihtiyacınız varsa yapacağınız en mantıklı hareketlerden bir tanesi bir kovan arıyı tarlanızın ortasına koymak ve gerisini onlara bırakmak olacaktır.

Yaban arı türleri bal arılarına göre oldukça utangaçtır. Yaban arılarını Broadway müzikalinde görev alan teknik ekip gibi düşünürsek sanırım yanlış bir düşünce içinde olmayız. Yaban arıları biz farkında olmadan Broadway müzikalini yani polinasyonunun büyük çoğunluğunu yaban arıları gerçekleştirirken bizler sahnede yıldızı yani bal arılarını izleriz. Ancak teknik ekip olmadan (yaban arıları) süperstarın (bal arılarının) sahne şovunu başarılı bir şekilde gerçekleştirmesi pek mümkün değildir.

Yaban arıları gerçek MVP’ler (en değerli oyuncular) olduğu halde haklarında çok az şey bilmekteyiz.

Pek çok bitki türü bir bal arısının tozlaştıramayacağı kadar küçük ya da çok büyük çiçeklere sahiptir. Bal arılarının devre dışı kaldığı bu gibi durumlarda yaban arıları ya da diğer polinatörler devreye girerler. Örneğin karpuz, yaban mersini, elma ve domatesten aldığımız ya da alacağımız verim yaban arılarının bu konudaki başarısına bağlıdır.  

Yabani arılar genellikle küçük, göze batmayan ve yalnız yaşayan canlılar olduğundan onları incelemek oldukça zordur. Yaban arılarını örneklemek için genellikle bir vakum pompası kullanılır. Elinize bir vakum pompası alıp yeterli miktarda yaban arılarını toplasanız bile bunları uygun şekilde muhafaza etmeniz ve örneklerinizi tanımlayacak uzmanları bulmanız oldukça zor olacaktır. Birçok bilim adamı arı türlerini tanımlamaya yanaşmaz bile. Türler arasındaki farklılaşma o kadar küçüktür ki sadece cinsi doğru bulmak bile büyük bir başarı sayılabilir. Bu farklılıkları mikroskop altında bile saptamak oldukça zor iken saha şartlarında bunu gerçekleştirmek ise neredeyse imkânsızdır.

Yaban arılarının neslinin tükenmekte olduğu günümüzde bilinen bir gerçek olmasına rağmen başlangıçta kaç tür olduğu ve ne zamandan beri nesillerinin tükenmekte olduğu bilinmediğinden başlarının ne kadar belada olduğunu tam anlamıyla anlamamız da güçleşmektedir.

Arıları neslinin tükenmesine engel olmaya var mısınız?

Şimdi işin çaba gerektiren kısmına geliyoruz. Arıları umursadığınızı ve onların yaşamasını istediğinizi farz ediyoruz. Peki, onlara nasıl yardım edebilirsiniz?

İşe, yeşil alan yaratmak adına evimizin arka ve ön bahçelerinde oluşturduğunuz çimleri ortadan kaldırmakla başlamaya ne dersiniz? Çimlerle kaplı avlular bol çiçekli yabani bitkilerin arasında yaşayan yaban arıları için kötü haber niteliği taşımaktadır. Sizler için yeşillikle dolu bir yaşam alanı onlar için kuru bir çölden farksızdır.

Yok artık, neden o kadar masraf yaparak oluşturduğum çimleri kendi elimle yok edecekmişim dediğinizi duyar gibiyim. O zaman çimlerinizin arasına bulunduğunuz yerde doğal olarak yetişen çiçek dikmeye ne dersiniz? Sonuçta küçükte olsa onlar için bir yaşam alanını yaratmış olacaksınız.

Ekolojik açıdan baktığımızda, belki de kır hayatına özenip şehirden kırsala göçmek etmek ve kırsalda kendimize yeni bir yaşam alanı kurmak ve doğayı tahrip etmek yerine şehirde kalmak çok daha mantıklı bir seçenek olabilir.

Tercihiniz ne olursa olsun özentiden uzak, doğayla iç içe olmanız ve evlerinizde yaban arılarına yaşam alanı yaratmanız dileğiyle bizimle ve bilimle kalın… ^[1]popsci.com^[2]Öne Çıkan Görsel: popsci.com