Süpernova – Bölüm 3: Güneş Süpernova Olur Mu?

Carl Sagan “Hepimiz yıldız tozuyuz.” derken anlatmaya çalıştığı bir şey vardı kuşkusuz. Süpernova gibi yıldız patlamaları sonrasında oluşan elementler, tüm kozmosa yayılarak evrendeki tüm maddenin oluşumuna neden oluyor! Biz kabul etsek de etmesek de gerçek şu ki: “Tüm canlı cansız var olan maddenin kaynağı yıldız tozları”. Serimizin 3. ve son yazısında “Güneş süpernova olur mu?” sorusuna yanıt arayacağız.

‘Enerjisi biten büyük yıldızların şiddetle patlaması’ olarak bildiğimiz süpernovanın, bir yıldız olan güneşin başına gelip gelmeyeceği merak edilen konulardan biri şüphesiz. Eğer güneşimizin ömrünün sonunda benzer şekilde patlayacağını düşünüyorsanız, ne yazık ki hayal kırıklığına uğrayacaksınız. Bu bir bilim kurgu filminden farksız olurdu. Güneşimiz, bir süpernova üretmek için sekiz güneş kütlesi alt sınırının altına düştüğü için yakıtını tükettiğinde çok daha rahat bir çıkışa mahkumdur. Güneşin süpernova olmayacağı kuşkusuz, fakat bir an için bir bilim kurgu filminde olduğumuzu düşünelim. Dikkat bu alan spoiler içerir!

Dünyadan 50 ışık yılı ötede gerçekleşecek bir süpernova ozon tabakasını tamamen yok etmek için yeterlidir. Güneşin bize yalnızca 8 ışık dakikası mesafede olduğunu düşündüğümüzde, burnumuzun dibinde sayılır! 50 yılla kıyasladığımızda 8 dakika hiçbir şeydir. Bize 30 ışık yılı uzaklıkta bir süpernova patlaması gerçekleştiğinde bile dünyadaki yaşam büyük bir darbe alacak ve büyük bir toplu yok oluş gerçekleşecektir. Açığa çıkan X ve Gama ışınları, bizleri güneşten gelen mor ötesi ışınlara karşı koruyan ozon tabakasını yok edecektir. Yoğun radyasyon, atmosferdeki oksijen ve azot atomlarının birleşerek “Gülme Gazı” diye de adlandırılan Nitrous Oksit gazının oluşmasına neden olacaktır. Ömrümüzün son dakikalarında gülmek mi? Düşününce kulağa o kadar da korkutucu gelmiyor sanki… Yaşarken mutlu olamayanlara dev hizmet!

Yerin yüzeyine ulaşan ultraviyole ışınlarında gerçekleşen %10’luk bir artış dahi okyanuslardaki fitoplanktonların çoğunu öldürmeye yetecektir. Bu durum okyanustaki yaşayan ekosistemin  ölüm fermanıdır. Ozon tabakasının 3’te 2’sinin kaybedilmesi bile orta enlemlerdeki şehirlerde yaşayan insanların cildinde beş dakika içinde güneş yanıklarının oluşması için yeterliyken varın gerisini siz düşünün.

Eğer güneş süpernova olsaydı, bunun ozon tabakası üzerindeki etkisi çok daha korkunç olurdu. Koruyucu kalkanımızın ortadan kalkması mı? Bu yeryüzünde yaşayan hemen hemen bütün canlıların cilt kanserine yakalanmasına yeter de artar bile… Çok güvendiğimiz 50 faktör güneş kremleri bizi korur mu sandınız? Korumaz… Bu denklemde sadece yer altında yaşayan canlılar, radyasyon tarafından kavrulmaktan kurtulabilir. Bahtsız bitkiler ve hayvanların çoğu için zaten hiç kurtuluş yok…

‘Tek derdin bu olsun’ deriz ya bazen. Tek derdimiz ozon tabakasının ortadan kalkması mı sadece? Değil elbette… Hiçbir yere kaçamazdık! Patlama gerçekleştiği esnada dünyanın güneşe bakan kısmındaki toprak, saniyede yüzlerce metre hızla buharlaşırdı. Gece tarafında olanların ise vay haline! Atmosferde dağılan radyasyon bütün dünyayı ölümcül derecede ısıtırdı. Bilim insanlarının hesaplamasına göre, dünyanın sıcaklığı güneş yüzeyinden 15 kat daha sıcak olurdu. Yani yaklaşık 50 bin derece civarı… Bu sıcaklığa can mı dayanır? Her şey buharlaşırdı her şey…

Hadi biraz Polyanna gibi düşünelim. En iyi ihtimalle, dünya birkaç gün içinde tamamen buharlaşırdı.  Değil Neptün, Plüton’a bile kaçsak yine de güneşin o amansız radyasyonunda pişmekten kurtulamazdık. Plüton’un yüzeyi de kısa bir süre içinde güneşin yüzeyinden daha sıcak hale gelecektir. Gezegenlikten atılması yetmiyormuş gibi, bir de bu mu? Ah, zavallı Plüton… Sen bunları haketmedin.

Güneşimiz her ne kadar süpernovaya dönüşmeyecek olsa bile ömrünü bir kırmızı dev olarak tamamlamaktan da kaçamayacaktır. Bu aşamada güneş öylesine şişecek ki; Merkür, Venüs ve Dünya’yı yutacaktır. Hemen korkmayın. Neyse ki bilim insanları bunun gerçekleşmesine daha 5 milyar yıl olduğunu tahmin ediyorlar. Hala daha zaman bizden yana, değerini bilelim. Güneş süpernova olmaz ama ya olursa diye düşünmekte fayda var.  Derler ya: “Güneşin her doğuşu yeni bir umuttur.” Güneş hala daha doğmaya devam ederken kıymetini bilelim. Bu kadar strese, endişeye gerek var mı sanki? ^[1]Loeffler, J. (2022). What is a supernova? Are all stars destined to go through it? https://interestingengineering.com/^[2]İpek, S. (2016). Güneş Süpernovaya Dönüşseydi Dünya’ya Ne Olurdu? https://www.bilimkurgukulubu.com/^[3]“Güneş Süpernova Geçirseydi Ne Olurdu?” https://gokbilimi.net/^[4]“Uzay Meraklılarının Dikkatine: Güneş Patlarsa Ne Olur?” https://listelist.com/