Vikingler Neden Grönland’ı Terk Etti?

1. yüzyılın sonlarına doğru Grönland’ın güneyinde başarılı yerleşimler kuran İskandinavların (Vikingler), 15. yüzyılın başlarında bu yerleşimleri neden terk ettikleri, Geç Orta Çağ tarihinin en büyük gizemlerinden biridir.

François E. Matthes tarafından 1939 yılında bilim literatürüne kazandırılan “Küçük Buz Çağı”, 15. yüzyıldan, 20. yüzyıla kadar sıcaklıkların periyodik olarak düştüğü bir dönemi ifade eder. Özellikle 1500-1700’lü yıllar arasında Kuzey Avrupa’da sıcaklıkların ortalama 1 ^◦C’ye düştüğü ve Grönland’da buzulların güneye ilerlediği bir dönemdir. Hatta bununla sınırlı kalmayıp buzulların dünya çapında genişlediğine dair bulgular mevcuttur. 14. yüzyılın başlarında gerçekleşen “Büyük Kıtlık” olayı da bu iklimsel değişimler ile bağdaştırılmaktadır.

İskandinavlar 985’te Grönland’a “Eastern Settlement” adını verdikleri yere yerleştiklerinde, araziyi çalılardan temizleyerek ve hayvanları için otlaklar oluşturarak yerleşimlerini başarılı kıldılar. Eastern Settlement’in nüfusu yaklaşık 2.000 kişiyle zirveye ulaştı, ancak yaklaşık 400 yıl sonra oldukça hızlı bir şekilde çöküşle sonuçlandı. On yıllardır, antropologlar, tarihçiler ve bilim adamları, Eastern Settlement’nin çöküşünün, Grönland’daki tarımsal faaliyetleri bitiren, özellikle Kuzey Atlantik’te son derece soğuk bir hava dönemi olan Küçük Buz Çağı’nın başlamasından kaynaklandığını düşündüler. Küçük Buz Çağı döneminde, Grönland’da buzulların güneye ilerlemesi ve asıl yerleşimlerin güneyde olması bu kanıyı destekler nitelikteydi. Ancak, yeni yapılan bir araştırma bu eski teoriyi alt üst ediyor. İskandinavları Grönland’dan uzaklaştıran sıcaklıkların düşmesi değil, kuraklıktı!

Massachusetts Amherst Üniversitesi (UMass Amherst)’nin seçkin Yerbilimleri Profesörü Raymond Bradley başta olmak üzere birçok araştırmacı tarafından gerçekleştirilen bu çalışmada, eski bir İskandinav çiftliğinin (Eastern Settlement içerisinde) yakınlarında bulunan Lake 578 adlı bir göletten son 2000 yılı temsil eden sediment örnekleri almışlardır. Tam 3 yıl süren bu sediment toplama işleminin ardından, iki farklı belirteç kullanarak iklim değişimlerinin eski İskandinav çiftliklerini nasıl etkilediğini incelemişlerdir. Bu belirteçler:

• BrGDGT (Dallanmış Gliserol Dialkil Gliserol Tetraeter) olarak bilinen ve yapısındaki değişimlere bağlı olarak sıcaklıkların nasıl değiştiği bilgisini sunan lipidler ve
• Bitkilerin kurak ortamlar için geliştirdiği bir adaptasyon olan kütikula (mumsu) yapısıdır. Kuraklık artıkça kütikula tabakasının kalınlaştığı bilinir.

Bradley ve meslektaşlarının bu çalışmadan elde ettiği sonuçlar oldukça şaşırtıcıydı. Güney Grönland’daki İskandinav yerleşimlerinin bulunduğu bölgelerin sıcaklıkları neredeyse hiç değişmezken, zamanla giderek daha kurak bir hale geldiğini ortaya koymuşlardır.

Küçük Buz Çağı ile beraber değişen iklimler, o dönem ki İskandinav çiftçilerin rutinlerini de değiştirmiştir. Çiftçilerin, hayvanları yıl içerisinde uzunca bir süre otlaklarda otlatabildiği dönemler bitmiş, yem stoklama ve bu yemlerin elverişsiz zamanlarda kullanıldığı dönemler başlamıştır. Bu durum hayvanların yeterince iyi beslenememesine ve zayıf düşmesine neden olmuştur. Bunun yanında zorlaşan tarımsal faaliyetler Eastern Settlement’i kıtlığın eşiğine getirmiştir.

Böyle koşullar altında, zamanla etkisini artıran bir kuraklığın bedeli ağır olabilir. Diğer ekonomik ve sosyal baskılar ile birlikte uzun süren bir kuraklığın, Eastern Settlement’i sürdürülemez bir hale getirmeye yetecek kadar dengesini bozmuş olması daha muhtemeldir.

Bu sonuçlar erken Avrupa tarihi anlayışını değiştirmekte ve çevresel faktörlerin insan toplumunu nasıl etkilediğini keşfetmeye devam etmenin önemini vurgulamaktadır ^[1]Boyang Zhao, Isla S. Castañeda, Jeffrey M. Salacup, Elizabeth K. Thomas, William C. Daniels, Tobias Schneider, Gregory A. de Wet, Raymond S. Bradley. Prolonged drying trend coincident with the … Continue reading.