Yaşayan Mabet: Ginkgo biloba

Ginkgo biloba, oluşum tarihinden itibaren hatrı sayılır derecede morfolojik değişikliklere uğramadan günümüze kadar ulaşabildiği için ”yaşayan fosil” olarak adlandırılmakta ve halk arasında ”Mabet Ağacı” olarak bilinmektedir. Ginkgo cinsi erken Jurassic dönemine kadar yani 200 milyon yıl önceye dayanan en eski tohumlu bitkidir. Ana vatanı Çin olan açık tohumlu bir ağaçtır ve Ginkgoaceae familyasına mensuptur. 

Ginkgo ağaçları, kendine özgü yelpaze şeklindeki yaprakları ve uzun gövdeleriyle en kolay tanınabilen ağaçlar arasında yer alır. Havanın sertleşmesiyle, tüm yapraklar aniden parlak sarıya döner ve kısa süre sonra bu yapraklar düşerek her ağacın altında sarı bir halı varmış gibi bir görüntü oluşturur.

Eczacılık Alanında Kullanımı

Ginkgo ağacının şifalı kısımları taze veya kuru yaprakları ve etli dış tabakalarından ayrılmış tohumlarıdır. En önemlileri flavanol glikozitler ve terpen trilaktonlar olan çok sayıda aktif bileşik içerir. Ginkgo özütündeki aktif bileşikler kan dolaşımını iyileştirir, pıhtı oluşumunu engeller, kılcal damarların duvarlarını güçlendirir ve oksijenden yoksun bırakıldığında sinir hücrelerini zarar görmekten korur. Yaprak özütü, konsantrasyon güçlüğü ve hafıza bozukluğu gibi demans bozukluğunu tedavi etmek için kullanılır. Ayrıca antioksidan, antiastmatik, yara iyileştirici ve nöroprotektif özelliklere sahiptir ve Alzheimer hastalarında zihinsel kapasiteleri geliştirir.

Ekonomik Önemi

Ginkgo, bitkisel ilaçlar arasında ilk sırada yer almaktadır. 2001 yılındaki kurutulmuş yaprakların satışı 4,5 – 5,1 milyon pound arasında tutmuştur. Elli milyon G. biloba ağacı, özellikle Çin, Fransa ve Güney Carolina, ABD’de yetiştirilmekte ve G. biloba ürünlerine yönelik ticari talebi karşılamak için her yıl 8000 ton kuru yaprak üretilmektedir. 

Sembolizm ve Sanat

Yüzyıllar boyunca Ginkgo ağacı, Çin’de bir umut ve barış sembolü olarak kullanılmaktadır. Antik Çin sanatçıları genellikle Buda’nın Ejderha Ağacını bir Ginkgo ağacı olarak resmetmiş ve tarihi bir sembol olarak yerini daha da sağlamlaştırmıştır. Japonyada, Hiroşima’daki atom bombası patlamasından kurtulan Ginkgo ağaçlarından biri, şimdi Barış Parkı olarak bilinen patlama bölgesinin merkezine yakın bir yerde durmakta ve “Umut taşıyıcısı” olarak adlandırılmaktadır.

Johann Wolfgang von Goethe’nin meşhur Doğu-Batı Divanı eserinde, derin bir aşkı sembolize eden “Ginkgo Biloba” şiiri yer almaktadır. Şiir, Goethe ile sevdiği kadın gibi, bu Ginkgo yaprağı da aslında bir bütünden ve aynı özden gelip fakat bir türlü bir arada olamayarak ikiye ayrılıyordu.

Canlı bir varlık mıdır bu? / İçten kendi kendini bölmüş. / Yoksa onlar iki güzîde midir, / Ki insan onları bir olarak bilir? / Böyle sorulara cevap vermek için, / Galiba doğru anlamı buldum: / Hissetmiyor musun şiirlerimde, / Tek ve çift olduğumu benim? (Senail Özkan’ın çevirisiyle) ^[1]Ginkgo. The tree that time forgot, – By Crane, Peter. Foreword by Raven, Peter. New Haven and London: Yale University Press, 2013.^[2]Bikram Singh, Pushpinder Kaur,  Gopichand, R.D. Singh, P.S. Ahuja, Biology and chemistry of Ginkgo biloba, Fitoterapia, Volume 79, Issue 6, 2008, Pages 401-418, ISSN 0367-326X, … Continue reading^[3]“The Symbolic Meaning of the Ginkgo Tree” https://www.gardenguides.com/^[4]“Ginkgoales: Fossil Record” https://ucmp.berkeley.edu/^[5]“Darwin’in “Yaşayan Fosili”: Mabet Ağacı” https://acikradyo.com.tr/^[6]“Yaşayan Fosil : Mabet Ağacı” https://ekog.org/.