Dünyanın En Pahalı Besin Maddesi: Zombi Tırtıl

Yazımızın kahramanı olan Ophiocordyceps sinensis (Berk.) G.H. Sung, J.M. Sung, Hywel-Jones & Spatafora isimli askomiset mantarının bir çok yöresel ismi bulunmaktadır. Bunlar: Yarcha gumba, tibet mantarı, tırtıl mantarı, zombi tırtıl, yada caterpillar fungus’tur. Biz başlıkta ve yazının devamında hem “zombi tırtılı” hem de “tırtıl mantarı” isimlerini kullandık. 

Zombi tırtıl olma yolunda…

Tırtıl mantarının (Ophiocordyceps sinensis) hikayesi bir paraziter mantar olarak başlıyor. Kış uykusuna yatan tırtıllar, derilerini yaz aylarında dökerken mantarlara karşı daha savunmasız olurlar. Bu aynı zamanda mantarın sporlarını serbest bıraktığı zamandır. Bu savunmasızlıktan yararlanan paraziter mantar sporları tırtıla enfekte eder. Enfekte olduktan sonra, tırtıl toprak altından yukarı doğru hareket eder ve yüzeyde dik halde kalırlar. Mantar larvaların içini sindirir ve sonunda öldürür. Böylelikle tırtılın ölümünü geleneksel tıpta birçok hastalığın tedavisinde kullanılan Tırtıl Mantarı izler…

Tırtıl mantarı birçok derdin devası

Çinliler mantarı garnitür olarak kullanıyor, çorbalarda pişiriyor ya da çayla içiyor. Ayrıca antidiyabetik, antienflamatuar, antimikrobiyal, antioksidan ve antitümör ajan; hipokolesterolemi ve immünomodülatör özelliklerine sahip olduğu için Çin ve Tibet geleneksel tıbbında geniş yer bulmuştur. Ayrıca kardiyovasküler ve solunum yolu hastalıkları gibi çeşitli hastalıkların tedavisinde de kullanılmaktadır. Tırtıl mantarı astım, kanser ve iktidarsızlık gibi sağlık problemlerine de iyi geldiği iddia ediliyor. 

Cinsel işlev bozukluğu kadın ve erkekleri etkileyen önemli sağlık sorunlarından biridir. Birçok tedavi yöntemi test edilmiş ilaçlarla olmaktadır. Kabul görmüş modern ilaçlardan ziyade cinsel sağlık açısından tıbbi bitki ve mantarların alıcı kitlesi oldukça geniştir. Ophiocordyceps türleri geçmişten günümüze kadar cinsel işlevi arttırmak için kullanılmıştır ancak bilimsel olarak gerçek işlevleri kanıtlanamamıştır. Ancak son zamanlarda yapılan araştırmalar ile O. sinensis takviyesinin toplam sperm sayısını, hareketli sperm hücrelerinin yüzdesini ve serum testosteronunu arttırdığını göstermektedir.

Dünyanın en pahalı mantarı ünvanına sahip

Tırtıl mantarı himalayaların viagrası olarak da bilinir ve kilosu 140.000$ a kadar çıkmasıyla dünyanın en pahalı mantarı ünvanını alır. Bununla birlikte Çin’de yüksek fiyatları nedeniyle zenginliğin sembolü haline gelmiştir. Ancak bu mantarın hasadı ile uğraşan köylüler mantar başına 3.5-4.5$ gibi düşük miktarlar kazanmaktadır. Tırtıl mantarının ticareti lokal olarak köylüler tarafından yapılsa da büyük ihracatçılar bu mantarı Singapur, ABD, İngiltere, Japonya, Kore, Myanmar, Tayland gibi ülkelere ihraç etmektedir.

Caterpillar, Tibet Platosu ve Himalayalar’daki alpin zonunda bulunan çayır ve çalı habitatlarında, 3.000 ila 5.000 metre arasında bir rakımda yaşıyor. Hindistan, Nepal, Bhutan ve Çin’in dağlık bölgelerinde hasat edilmesinin önemli ekonomik faydalar getirdiği söylenebilir. Ancak ekonomik getiri beraberinde genellikle dağ çalılarının yok edilmesi, vahşi yaşamda kaçak avlanma gibi olumsuz çevresel etkiler de getirmektedir.

Zombi mantarı neden bu kadar pahalı

Bu mantarı toplayabilmek için köylüler çok yüksek irtifalarda tehlike altına giriyorlar. Çok soğuğa ya da çoğu zaman yağmura maruz kalıyorlar yani kısaca toplanması çok güç olduğu için fiyatı da sağlığımıza kattığı yararlarla birlikte düşünüldüğünde yüksek fiyatlarla satışa sunuluyor. Ayrıca küresel ısınmanın da artmasıyla mantarın bulunabilirliği önemli derecede azalmıştır. Bunun yanında Küresel Mantar Kırmızı Listesinde [“The Global Fungal Red List”] bu türümüz “VU” yani “Duyarlı” tehlike kategorisinde yer almaktadır ^[1]Jiraungkoorskul, K., & Jiraungkoorskul, W. (2016). Review of naturopathy of medical mushroom, Ophiocordyceps sinensis, in sexual dysfunction. Pharmacognosy reviews, 10(19), 1-5.^[2]iucn.ekoo.se^[3]Öne Çıkan Görsel: Kelly Hoping.

DOI: scientiaturcica.com/10.5922/SCITUR.2022.019