Manda sütü hayvansal kökenli sütler arasında ülkemizde yeni yeni tüketilmeye başlanmıştır. Dünyada tüketim açısından inek sütünden sonra gelmektedir. Ancak yaygın olarak tükettiğimiz inek sütü ile karşılaştırıldığında birçok açıdan avantajlı gözükmektedir. Kafadan en yağlı süt olduğunu söyleyebiliriz. İçeriğinde bulunan yüksek yağ ve protein dolayısıyla manda sütünden elde edilen peynir yoğurt gibi süt ürünleri daha kıvamlı ve besleyici olmaktadır.
Gerçek Mozzarella peyniri Manda sütünden olur.
Mesela mozzarella peynirinin değişik tipleri olmakla birlikte gerçek anlamda mozarella peynirinin manda sütünden olması gerektiği iddia edilmektedir. İtalya’da mozarella peynirinin gerçek adı manda sütünden yapılan mozarella anlamına gelen “Mozzarella di latte di bufala” dur. Hatta İtalya mozarella peyniri için coğrafi işaret almıştır.
Manda sütünü özel kılan özelliklerden biri de yağ asitleri bakımından oldukça çok zengin ve çeşitli olmasıdır. Bu yağ asitleri makro ve mikro düzeyde doymuş, doymamış, kısa, orta ve uzun zincirli karbon sayısına sahip, düz zincirli ya da dallanmış özelliklerde olabilmekle birlikte yaklaşık 400 civarında olduğu bilinmektedir. Bu yağ asitlerinin yaklaşık %65’ini doymuş yağ asitleri (saturated-SFA), %27’sini tek zincir doymamış yağ asitleri (monounsaturated-MUFA) ve %4.5’ini ise çoklu doymamış (polyunsaturated-PUFA) yağ asitleri oluşturmaktadır. Manda sütünün ayrıca, içeriğindeki düşük miktarda kolestrol ve yüksek miktarda doymamış yağ asidinden dolayı insan sağlığına inek sütünden daha faydalı olduğu bildirilmektedir.
Evcil manda taksonomik olarak iki alt tür ile temsil edilmektedir. Nehir Mandası (Bubalus bubalis bubalis) ve Bataklık Mandası (Bubalus bubalis carabanensis) olarak farklı kromozom sayısına ve morfolojiye sahiptir. Bu alt türlerden Nehir Mandaları (2n=50) Hindistan, Kuzey Afrika, Avrupa ve Anadolu’da yaygın olarak yetiştirilmektedir ve yaklaşık 5.000 yıl önce Fırat ve Dicle nehirleri arasında evcilleştirilmiştir. Bataklık Mandaları (2n=48) ise yaklaşık 4.000 yıl önce Çin’de tarım faaliyetlerinde kullanılmak için evcilleştirilmiş ve günümüzde yoğunlukla Çin, Endonezya ve Filipinler gibi Doğu Asya ülkelerinde yetiştirilmektedir
Süt içeriğinin kalitesi dışında mandalar değişen ekolojik koşullara tolerans düzeyleri geniştir. iklim koşulları ile hastalıklara karşı daha dirençlidirler. Bu özelliklerinden dolayı manda yetiştiriciliği gelecekte değişen çevre koşulları ve küresel ısınma sorunları göz önüne alındığında gıda arzı açısından oldukça önemli potansiyele sahiptir
Mandanın süt verimi daha düşük…
Mandadan elde edilen süt verimi ile inekten elde edilen süt verimi kıyaslandığında inek daha zengindir. Daha önce de belirttiğimiz gibi kalite ve içerik olarak inek sütünden yaklaşık %22 daha fazla protein, %47 daha fazla yağ, %50 daha fazla demir ve %50 daha az kolesterol içermektedir.
Kemik gelişimini destekler
Manda sütünün içinde yüksek oranda kalsiyum bulunmaktadır ki kemik gelişimi için olmazsa olmazımızdır. Aynı zamanda yüksek protein içeriğine sahiptir. Bu protein içeriğinin yaklaşık %77-86 lık kısmı kazein denilen protein oluşturmaktadır. O yüzden kazeinli sütler grubuna dahildir. Bu kazeinin mevcudiyeti yine kemik sağlığına iyi gelmekle birlikte osteoporoz gelişim riskini azaltmaktadır.
Sıçanlar üzerinde yapılan klinik denemelerde bazı bilim insanları özellikle sürekli kullanımda ve belli bir dozun üzerinde alındığında kazein yada kazein kökenli peptidlerin kemik yoğunluğunu ve gücünü arttırdığını, kemik oluşumunu iyileştirdiğini bunun yanında kemiklerden kana geri emilimi ise azalttığını belirtmişlerdir. Tabi bu sonuçların hücresel mekanizmaları üzerine hala çalışmalar devam etmektedir.
Yani sonuç itibari ile osteoporoz tedavisi için destekleyici ve ümitvar çalışmalar olsada halen açığa çıkarılmayı bekleyen birçok husus bulunmaktadır.
Antioksidan aktivitesi sağlayabilir.
Tabii manda sütünün içerisinde sadece protein, şeker ve yağlar yok bunun yanında birçok vitamin, mineral ve biyoaktif içeriğe sahip. Artık birçoğumuzun aşina olduğu üzere vücudumuz yada daha spesifik olarak hücrelerimiz fonksiyonları sonucu serbest radikaller dediğimiz ve vücudumuza zarar veren bazı bileşikler oluşturur. Stres yaş ve beslenmemize bağlı olarak bu serbest radikallerlerin sayısı ve miktarı artmaktadır. İşte antioksidanlarda bu serbest radikalller ile savaşan asker moleküllerdir.
Bu noktada inek sütü ile manda sütü karşılaştırıldığında toplam antioksidan kapasitesi manda sütünde %56-58 arasında iken inek sütünde %40–42 arasında değerlendirilmiştir. Bu farkın ise manda sütünde bulunan daha yüksek düzeydeki tek zincir doymamış yağ asitleri (MUFA) içeriğinden kaynaklandığı belirtilmektedir. Benzer şekilde manda sütünde bulunan yağlar küçük miktarlarda da olsa fenolik bileşikler ve A ve E vitamin içermektedirler. Bütün bu fenolikler ve vitaminlerde önemli antioksidaPronlar olarak karşımıza çıkmaktadır.
UYARI: İnek sütüne karşı alerjenitesi olan kişilerde manda sütünün tüketilmemesi önerilir. Bunun yanında özellikle hekim tarafından önerilen gelişme dönemi (1 yaşına kadar) süresince yeni doğan bebeklere süt ve süt ürünleri verilmemelidir. 1 yaşından sonra hekimin önerisi ile manda sütünden yapılmış yogurt ile başlanılabilir.
Nasıl Atıf Yapılır:
[cite]
Yararlanılan kaynaklar ve İleri okuma:
Barłowska, J., Szwajkowska, M., Litwińczuk, Z. and Król, J. (2011), Nutritional Value and Technological Suitability of Milk from Various Animal Species Used for Dairy Production. Comprehensive Reviews in Food Science and Food Safety, 10: 291-302. https://doi.org/10.1111/j.1541-4337.2011.00163.x
Deb Gautam K., Nahar Talukder N., Duran Peregrino G., Presicce Giorgio A. (2016). Safe and Sustainable Traditional Production: The Water Buffalo in Asia. Frontiers in Environmental Science. 4. DOI=10.3389/fenvs.2016.00038
Khan, Imran Taj, et al. “Antioxidant properties of Milk and dairy products: A comprehensive review of the current knowledge.” Lipids in health and disease 18.1 (2019): 1-13.
